Szlak Ptaków

Żuraw zwyczajny
łac. Grus grus, Linnaeus, 1758

Gniazduje w rozproszeniu; buduje kopiec z roślin, często ulokowany w trudno dostępnym i podmokłym terenie. Żurawie to długodystansowi migranci; do Polski przylatują pod koniec lutego, a odlatują na przełomie października i listopada. W przypadku łagodnej zimy część populacji zostaje w kraju. Ptak ten wyróżnia się widowiskowymi tańcami godowymi, wiosną w wykonaniu pary lub setek ptaków na zlotowiskach. Ciągnące po wiosennym niebie klucze żurawi traktowane są jako zapowiedź wiosny. Podczas wodzenia piskląt, u dorosłych następuje wymiana lotek, które wypadają niemal jednocześnie. Ptaki tracą wtedy lotność, a odzyskują ją po kilku tygodniach, gdy młode też potrafią już latać.
Występowanie: Skandynawia, pół.-wsch. Europa, azjatycka część środkowej Rosji, Turcja, Kaukaz

samiec / samica
Długość ciała: 96–119 cm
Rozpiętość skrzydeł: 180–220 cm
Masa ciała: 4,5–6 kg

Gęś tybetańska
łac. Anser indicus, Latham, 1790

Nazywana również gęsią indyjską; wielkością dorównuje gęsi zbożowej. Widywana jest w Tybecie nawet na wys. 5600 m n.p.m. W czasie wędrówek dwa razy do roku przelatuje przez Himalaje na wys. ok. 10 000 m, czyli tak wysoko, jak samoloty pasażerskie. Obserwowano stada przelatujące nad najwyższą górą świata – Mount Everest. Na takiej wysokości stężenie tlenu jest o połowę mniejsze niż na poziomie morza, temperatura spada nawet poniżej -50 stopni Celsjusza, a gęś leci z prędkością ok. 80 km/h.
Występowanie: środkowa Azja, Wyżyna Tybetańska; zimuje w północnych Indiach, zachodnim Pakistanie oraz w Nepalu

samiec / samica
Długość ciała: 75–90 cm
Rozpiętość skrzydeł: 150–180 cm
Masa ciała: 2,5–4,1 kg

Żuraw mandżurski
łac. Grus japonensis, Statius Muller, 1776

Drugi co do wielkości żuraw świata, pierwszy pod względem masy. Gniazda w formie kopca z traw buduje na ziemi. Na głowie ma czerwony płat skóry, który staje się jaskrawy, gdy ptak jest pobudzony bądź zaniepokojony. Całkowite pierzenie przechodzi co 2 lata, tracąc zdolność latania na 5–6 tyg. Przypada to na czas wodzenia piskląt. We wschodniej Azji jest symbolem wierności, szczęścia, długowieczności i nieśmiertelności. Gatunek zagrożony wymarciem. Obecnie światowa populacja liczy ok. 2750 szt., z czego ok. 1000 szt. znajduje się w ogrodach zoologicznych. Przeciętny wiek żurawia mandżurskiego na wolności wynosi 30–40 lat, w niewoli potrafią dożyć nawet 70 lat. Jest to jeden z najdłużej żyjących ptaków na świecie.
Występowanie: pół.-wsch. Chiny, płd.-wsch. Rosja, Hokkaido; zimuje w Korei, wsch. Chinach i na Tajwanie

samiec / samica
Długość ciała: 130–150 cm
Rozpiętość skrzydeł: 220–250 cm
Masa ciała: 8–11 kg (max. 15 kg)

Paw indyjski
łac. Pavo cristatus, Linnaeus, 1758

Samce pawia indyjskiego są niezwykle ubarwione, a w szacie godowej ozdobione długim trenem barwnych piór (pozornie tworzących ogon), które zaczynają tracić już w lipcu. Ptaki te charakteryzują się znakomitą czujnością: w razie pojawienia się drapieżnika wszczynają alarm, charakterystycznie trąbiąc. W Polsce popularne były na dworach królewskich. Aby ustrzec się przed kradzieżą ptaków, rozgłaszano informacje o nieszczęściach, jakie mogą wywołać pióra pawia trzymane w domach.
Występowanie: Indie, Pakistan, Jawa, Sri Lanka, Nepal

samiec
Długość ciała: 210–230 cm
Długość skrzydła: 44–55 cm
Masa ciała: 3,75–6 kg

samica
Długość ciała: 80–100 cm
Długość skrzydła: 40–42 cm
Masa ciała: 2,5–4 kg

Gęgawa
łac. Anser anser, Linnaeus, 1758

Gęgawa jest przodkiem gęsi domowej. Są to bardzo rodzinne ptaki, które rozpoznają się wzajemnie w stadach oraz łączą się w pary na całe życie. W przypadku straty partnera przechodzą okres żałoby i musi minąć sporo czasu, zanim wejdą w kolejny związek, a czasem już na stałe pozostają samotne. Samiec i samica ubarwione są identycznie i są tych samych rozmiarów.
Występowanie: Eurazja; zimuje w basenie Morza Śródziemnego oraz w południowej i środkowej Azji

samiec / samica
Długość ciała: 75–90 cm
Rozpiętość skrzydeł: 150–180 cm
Masa ciała: 2,5–4,1 kg

Bernikla rdzawoszyja
łac. Branta ruficollis, Pallas, 1769

Najmniejsza z bernikli i jedna z najładniejszych gęsi na świecie, nie do pomylenia z żadnym innym gatunkiem. Jest również jedną z najrzadszych gęsi na świecie. Ubarwienie samca i samicy niczym się nie różni. Terenem gniazdowania bernikli rdzawoszyjej jest tundra i lasotundra nad wybrzeżami lub rzekami w zachodniej części Syberii. Na przelotach spotykana w Polsce w stadach z innymi gatunkami gęsi, jest bardzo trudna do wypatrzenia, mimo wyróżniającego się upierzenia.
Występowanie: zachodnia Syberia; zimuje na wybrzeżach Morza Czarnego, południowo-zachodniej części Morza Kaspijskiego.
Pokarm: krótka młoda trawa, kłącza, cebulki dzikiego czosnku, nasiona, pszenica ozima.

Długość ciała: 53-60 cm
Rozpiętość skrzydeł: 110-125 cm
Masa ciała:
– samiec 1,2-1,6 kg
– samica 1-1,1 kg

Żuraw białoszyi
łac. Grus vipio, Pallas, 1811

Żuraw białoszyi preferuje tereny podmokłe: okolice bagien, brzegi jezior czy szerokie doliny rzeczne, sąsiadujące z łąkami i polami. Często występuje w towarzystwie innych żurawi, np. mandżurskich. Samce podczas tokowania podnoszą skrzydła i odrzucają głowę do tyłu, wydając przenikliwe dźwięki; następnie tańczą, kłaniają się, podskakują, biegają, podrzucają patyki lub trawę. Zdarza się nawet, że kilka samców potrafi wykonywać tańce godowe synchronicznie. Żurawie łączą się w pary na całe życie, a mimo to toki odbywają każdego roku, co zmniejsza agresję, łagodzi napięcia i wzmacnia więzi. Populacja żurawia białoszyjego maleje. Liczba ptaków żyjących na wolności wynosi obecnie 4800–5400 szt.
Występowanie: północno-wschodnia Mongolia, północno-wschodnie Chiny, południowo-wschodnia Rosja

samiec / samica
Długość ciała: 112–125 cm
Rozpiętość skrzydeł: ok. 200 cm
Masa ciała: ok. 5,6 kg

Śnieżyca cesarska
łac. Anser canagicus, Sevastianov, 1802

Śnieżyce cesarskie gniazdują na Alasce i północno-wschodniej Syberii (wybrzeże Morza Beringa). Są pozbawione dymorfizmu płciowego, co oznacza, że między samcem a samicą nie występują różnice w wyglądzie. Ze względu na pochodzenie należą do odpornych ptaków, dlatego bardzo dobrze znoszą warunki zimowe panujące w Polsce. Łączą się w pary na całe życie. W lipcu przechodzą okres pierzenia, czyli wymiany piór na nowe, przez co tymczasowo tracą zdolność do lotu. Jest to dla nich najbardziej niebezpieczny okres, wówczas często padają ofiarą Eskimosów.
Występowanie: Alaska, północno-wschodnia Syberia; zimuje na Wyspach Aleuckich i na wybrzeżach Oceanu Spokojnego

samiec / samica
Długość ciała: 66–85 cm
Rozpiętość skrzydeł: ok. 119 cm
Masa ciała: 2,7–3,2 kg

Ogorzałka
łac. Aythya marila, Linnaeus, 1761

Wędrowny gatunek kaczki należący do grążyc (kaczek nurkujących). Gniazduje na tundrowych jezio-rach górskich obfitujących w roślinność oraz na wybrzeżach morskich i bagnach. Żeruje, nurkując na głębokość ok. 6 m. Podobnie jak większość kaczek morskich, jest towarzyska i tworzy kilkutysięczne stada z innymi gatunkami kaczek. W Polsce pojawia się na zimowiskach (od września do listopada) i pozostaje aż do zamarznięcia zbiorników wodnych.
Występowanie: Islandia, Półwysep Skandynawski, Kamczatka, Aleuty, Alaska, wybrzeże Kanady

samiec / samica
Długość ciała: 40–50 cm
Rozpiętość skrzydeł: 72–83 cm
Masa ciała: 0,9–1,2 kg

Gęś mała
łac. Anser erythropus, Linnaeus, 1758

Gęś mała jest jedną z najmniejszych gęsi europejskich. Jak każdy ptak wodny preferuje tereny wokół rzek i jezior. Przelatuje nad Europą dwa razy w roku: na przełomie kwietnia i maja oraz od września do listopada. Wygląd samca i samicy jest podobny. Gniazduje na ziemi, składając 4–5 jaj w maju lub czerwcu. Samica wysiaduje jaja, a po wykluciu się młodych do opieki nad nimi dołącza samiec. Chcąc wylądować, gęś mała nie zmniejsza prędkości lotu stopniowo, lecz pikuje z dużą prędkością i wyhamowuje tuż nad ziemią (lub wodą).
Występowanie: północna Eurazja; zimuje na Bałkanach, w rejonie Morza Czarnego oraz w środkowej Azji

samiec / samica
Długość ciała: 53–66 cm
Rozpiętość skrzydeł: 120–135 cm
Masa ciała: 1,95–2,3 kg / 1,4–2,15 kg

Bernikla białolica
łac. Branta leucopsis, Bechstein, 1803

Bernikle białolice są monogamiczne, tworzą pary na całe życie. To wędrowne gęsi średniej wielkości. Na zimowiskach zajmują łąki i pola położone blisko wybrzeży. Lęgi odbywają w koloniach, w towarzy-stwie innych gatunków ptaków, na arktycznych wyspach i wybrzeżach z kamienistymi, stromymi stokami, czy na półkach skalnych nad brzegami wód, aby uchronić jaja przed lisem polarnym. Samiec nie różni się w ubarwieniu od samicy. W Polsce pojawia się wyjątkowo na przelotach, najczęściej w październiku lub na przełomie marca i kwietnia.
Występowanie: wschodnia Grenlandia, Spitsbergen, południe Nowej Ziemi, północna Norwegia

samiec / samica
Długość ciała: 55–70 cm
Rozpiętość skrzydeł: 120–145 cm
Masa ciała: 1,2–1,23 kg

Bażant
łac. Phasianus colchicus, Linnaeus, 1758

Za miejsce pierwotnego pochodzenia bażanta uważa się tereny współczesnej Gruzji, chociaż występuje na rozległym obszarze Azji. Do Polski przywieziony został w XVI w. Do tej pory jest hodowany i wypuszczany na wolność przez koła łowieckie. Gdyby zaniechano powyższych działań, polska populacja prawdopodobnie wymarłaby.
Występowanie: na wschód od Morza Czarnego, od Kaukazu do Chin; introdukowany w Europie, Ameryce Północnej, na Tasmanii i w Nowej Zelandii

samiec
Długość ciała: 70–90 cm
Długość skrzydła: 25–27 cm
Masa ciała: 0,75–1,9 kg

samica
Długość ciała: 50–60 cm
Długość skrzydła: 21–22 cm
Masa ciała: 0,6–1,4 kg

Bajkałówka
łac. Sibirionetta formosa, Georgi, 1775

W Europie oraz Ameryce Północnej pojawia się sporadycznie. Bytuje w okolicach zbiorników wodnych, gniazdując w zagłębieniu, często oddalonym od wody. W okresie godowym dymorfizm płciowy u bajkałówki jest silnie zaznaczony. Samiec posiada upierzenie czarno-kremowo-zielone na głowie, a tułów – w odcieniach brązu, zieleni oraz szarości. Upierzenie samicy, podobnie jak u innych kaczek, jest maskujące w kolorach brązu. Charakterystyczna jasna plamka znajduje się u nasady dzioba.
Występowanie: Syberia, wybrzeże Bajkału; zimuje w Japonii, Korei Południowej oraz w Chinach

samiec / samica
Długość ciała: 39–43 cm
Rozpiętość skrzydeł: 65–75 cm
Masa ciała: 0,36–0,52 kg

Sowa jarzębata
łac. Surnia ulula, Linnaeus, 1758

Zasiedla strefę tajgi półkuli północnej; zwykle lasy w pobliżu terenów otwartych, takich jak torfowiska, łąki czy zręby. Gniazduje w dziupli, złomie, czy w opuszczonym gnieździe ptaka szponiastego lub krukowatego. Poza okresem lęgowym żyje samotnie, zazwyczaj leci bardziej na południe w poszukiwaniu pokarmu. To gatunek sowy aktywnej w dzień, polującej najczęściej z ukrycia. Sowa jarzębata chętnie przesiaduje na drutach energetycznych i słupach w pobliżu osad ludzkich, z uwagi na łatwiejszy dostęp do gryzoni w zimie; jest przy tym mało płochliwa. Do Polski przylatuje bardzo rzadko, w okresie jesienno-zimowym.
Występowanie: Skandynawia, północna i centralna część Azji, Ameryka Północna: od Alaski po Półwysep Labrador

samiec / samica
Długość ciała: 36–39 cm
Rozpiętość skrzydeł: 74–81 cm
Masa ciała: 0,21–0,38 kg

Podgorzałka
łac. Aythya nyroca, Guldenstadt, 1770

Jest naszą najmniejszą grążycą (kaczką nurkującą). Gatunek ten nigdzie nie występuje licznie. Pojedyncze pary gniazdują w dużych odległościach od siebie. Jest to ptak dość skryty i ostrożny. Zwykle zamieszkuje eutroficzne jeziora (o głębokości poniżej 1 m, z bujnie rozwiniętą roślinnością), stawy, mokradła, wyspy i brzegi. W Polsce w latach 40-tych XX w. gatunek ten występował bardzo licznie, szczególnie na wschodzie kraju. Obecnie populacja lęgowa jest bardzo niewielka: w sumie wynosi 70–100 par, które najczęściej można znaleźć na południowym wschodzie i na zachodzie kraju. Obserwowano również osobniki zimujące w Polsce
Występowanie: od Europy Zachodniej po zachodnią Mongolię oraz od Libii do Pakistanu

samiec / samica
Długość ciała: 38–42 cm
Rozpiętość skrzydeł: 60–67 cm
Masa ciała: 0,45–0,65 kg

Mandarynka
łac. Aix galericulata, Linnaeus, 1758

Jest to gatunek kaczki nadrzewnej, która zakłada gniazda w dziuplach drzew pochylonych nad wodą czy w budkach lęgowych; rzadko również na ziemi, pod osłoną pnia lub gęstej roślinności. Samiec w okresie godowym uzyskuje przepiękne kolory, a w czasie spoczynku upodabnia się do samicy. Często mówi się, że to najpiękniejsze kaczki na świecie. W Chinach są symbolem wierności, ponieważ łączą się w pary na całe życie. Naturalnie występują we wschodnich i południowych Chinach, Tajwanie, Mandżurii, Japonii oraz na Sachalinie. W Polsce można spotkać dziko żyjące mandarynki np. w Łazienkach Królewskich, w liczbie ponad stu osobników.
Występowanie: wschodnie i południowe Chiny, Tajwan, Mandżuria, Japonia oraz Sachalin

samiec / samica
Długość ciała: 41–49 cm
Rozpiętość skrzydeł: 65–67 cm
Masa ciała: 0,43–0,69 kg

Bocian czarny
łac. Ciconia nigra, Linnaeus, 1758

Bocian czarny jest ptakiem bardzo płochliwym i skrytym. Gnieździ się w rozległych mokrych lasach, szczególnie w starych lasach mieszanych i iglastych, przeplatanych mokradłami i rzekami. Przebywa głównie w miejscach odludnych. Ma to związek z prześladowaniami przez człowieka spowodowanymi złymi przesądami. Odlatuje ok. 2 tygodnie później niż bocian biały. Poluje głównie na ryby i żaby, ale również na owady wodne, pijawki, gady i gryzonie.
Występowanie: Półwysep Iberyjski, środkowa i wschodnia Europa, Azja Mniejsza i Bliski Wschód, Azja Południowa i Wschodnia

samiec / samica
Długość ciała: 90–105 cm
Rozpiętość skrzydeł: 175–200 cm
Masa ciała: ok. 3 kg

Bocian biały
łac. Ciconia ciconia, Linnaeus, 1758

W Polsce gnieździ się ponad 40 tys. par tego gatunku, natomiast światowa populacja wynosi ok. 200 tys. par. Ptaki te są mocno związane z gniazdem i to ono łączy je w pary. Jeżeli któryś z ptaków spóźnia się z powrotem z Afryki, jego miejsce zajmuje inny bocian. Przeloty bocianów na zimowi-ska odbywają się dwiema trasami. Populacja z Europy Zachodniej do Afryki przelatuje przez Cieśninę Gibraltarską, natomiast ptaki z Polski i terenów wysuniętych na wschód i południe migrują przez Bosfor. Bocian biały bardzo chętnie poluje na norniki, myszy, krety, węże i jaszczurki, duże owady; rzadziej na ryby, pisklęta innych ptaków i żaby.
Występowanie: Europa, zachodnia Azja, południowa Afryka

samiec / samica
Długość ciała: 95–110 cm
Rozpiętość skrzydeł: 170–220 cm
Masa ciała: 2,5–4,4 kg

Orzeł przedni
łac. Aquila chrysaetos, Linnaeus, 1758

Majestatyczny ptak szponiasty z rodziny jastrzębiowatych; poluje na ssaki rozmiarów zająca,
a nawet lisa, a także na ptaki, gady, płazy, choć zadowoli się także padliną. Zobaczyć go można na wysokich półkach skalnych, skąd wypatruje ofiary, a następnie w locie nurkującym pędzi nawet do 320 km/h, aby schwytać zdobycz. Podczas lotu atakuje rzadziej. Czasami polują parami, nigdy w grupach. Są monogamiczne, a po dobraniu się w pary wykonują loty godowe, informując inne ptaki o zajętym rewirze, sięgającym nawet 100 km². Często w obrębie jednego rewiru posiadają kilka gniazd, które po kolei wykorzystują do corocznych lęgów. Samica składa dwa jaja, które następnie samodzielnie wysiaduje.
Występowanie: Europa, Azja, północna Afryka, Ameryka Północna

samiec / samica
Długość ciała: 65–100 cm
Rozpiętość skrzydeł: 150–240 cm
Masa ciała: 2,8–4,5 kg / 3,8–6,7 kg

Bielik
łac. Haliaeetus albicilla, Linnaeus, 1758

Bielik jest największym gniazdującym w Polsce ptakiem drapieżnym. W ostatnich kilkunastu latach jego liczebność w kraju wyraźnie wzrosła, lecz mimo to jest ptakiem rzadkim. W Europie potężniejsze są tylko sępy i orłosępy. Bielik gniazduje nad większymi jeziorami i rzekami oraz na wybrzeżach. Dorosłe osobniki można rozpoznać nawet z dużej odległości po białym kontrastującym ogonie. Buduje ogromne gniazda, zbliżone wielkością do gniazda bocianiego.
Występowanie: północno-wschodnia Europa, wschodnia Grenlandia, wschodnia Azja, tereny na północ od Himalajów

samiec / samica
Długość ciała: 75–90 cm
Rozpiętość skrzydeł: 200–250 cm
Masa ciała: 3,1–5,4 kg / 4,1–6,9 kg

Łabędź niemy
łac. Cygnus olor, Gmelin, 1789

Drugi najcięższy ptak latający na świecie, tuż po dropiu olbrzymim. Rekordzista znaleziony w Polsce ważył 22,5 kg. Żeby wystartować, potrzebuje dłuższego rozbiegu na wodzie lub ziemi. Wzbija się pod wiatr, a następnie obiera pożądany kierunek lotu. Ląduje prawie wyłącznie na wodzie, a zimą – na lodzie. Jak sugeruje nazwa, na ogół jest milczący, lecz w porze godowej można usłyszeć mruczenie lub melodyjne fletowe gwizdanie. Zdenerwowany syczy. Łabędzie są ptakami monogamicznymi: łączą się w pary na całe życie. Należy pamiętać, że karmione przez ludzi mogą stać się agresywne, próbując wymusić pokarm.
Występowanie: Wyspy Brytyjskie, centralna i północna Europa, południowy Iran, basen Morza
Kaspijskiego, wyspowo-nizinne regiony Azji, do Chin

samiec / samica
Długość ciała: 125–170 cm
Rozpiętość skrzydeł: 200–240 cm
Masa ciała: 8–16 kg / 6–11,5 kg

Kulon
łac. Burhinus oedicnemus, Linnaeus, 1758

Kulony zamieszkują nieużytki, piaszczyste wydmy, wrzosowiska oraz suche, porośnięte ubogą roślinnością tereny sąsiadujące ze starorzeczami. Najbardziej aktywne są od zmierzchu do świtu, ale aktywność w ciągu dnia też nie należy do rzadkości, choć łatwiej je usłyszeć niż zobaczyć. Gniazda zakładają w płytkich zagłębieniach w ziemi, w miejscach ubogich w roślinność, zapewniających dobrą obserwację otoczenia. W Polsce do niedawna był to gatunek lęgowy.
Występowanie: południowo-zachodnia i wschodnia Europa, Bałkany, Kaukaz, północna Afryka i środ- kowa Azja

samiec / samica
Długość ciała: 40–45 cm
Rozpiętość skrzydeł: 75–85 cm
Masa ciała: 0,35–0,5 kg

Kraska
łac. Coracias garrulus, Linnaeus, 1758

Zamieszkuje suche, ciepłe, otwarte tereny z pojedynczymi drzewami, zagajnikami lub luźnymi lasami, obfitującymi w duże owady naziemne (żuki, pasikoniki itp.). Gniazdo zakłada zwykle w dziupli po dzięciole czarnym lub w naturalnych otworach spróchniałych drzew liściastych. Chętnie zajmuje również odpowiedniej wielkości budki lęgowe. W Polsce liczebność kraski ciągle spada; na wschodzie naszego kraju zostało zaledwie kilkanaście par. Przyczyna tego stanu rzeczy tkwi w zmianie krajobrazu rolniczego, likwidacji zadrzewień śródpolnych i w wycinaniu starych, dziuplastych drzew.
Występowanie: środkowa, wschodnia i południowa Europa, północno-zachodnie wybrzeże Afryki; zimuje w Afryce na południe od równika

samiec / samica
Długość ciała: 31–35 cm
Rozpiętość skrzydeł: 62–72 cm
Masa ciała: 0,12–0,15 kg

Bażant diamentowy
łac. Chrysolophus amherstiae, Leadbeater, 1829

Jest jednym z najchętniej hodowanych bażantów, ze względu na piękny wygląd i stosunkowo małe wymagania. Gatunek ten zasiedla wysokogórskie lasy, rozległe krzewy i zarośla bambusowe. Żyje w stadach. W Anglii bażanty diamentowe, które zdołały uciec z hodowli, utworzyły kilka zdziczałych populacji.
Występowanie: Tybet, Chiny, Mjanma

samiec
Długość ciała: 105–120 cm
Długość skrzydła: 20–23 cm
Masa ciała: ok. 1,1 kg

samica
Długość ciała: 60–80 cm
Długość skrzydła: 18–20 cm
Masa ciała: ok. 0,8 kg

Bambusówka chińska
łac. Bambusicola thoracica, Temminck, 1815

U bambusówek płeć jest bardzo trudna do oznaczenia. Jedyną cechą charakterystyczną samców są widoczne ostrogi na nogach. Gatunek ten preferuje tereny górzyste, porośnięte gęstą trawą – tam właśnie najchętniej zakłada gniazda, które znajdują się na ziemi. Zimą bambusówki zbierają się w grupy liczące nawet kilkadziesiąt osobników.
Występowanie: południowe i środkowe Chiny, Tajwan

samiec / samica
Długość ciała: 30–32 cm
Długość skrzydła: ok. 46 cm
Masa ciała: 0,2–0,34 kg

Nierozłączka czarnogłowa
łac. Agapornis personatus, Reichenow, 1887

Nierozłączka czarnogłowa to papuga żyjąca w niewielkich grupach, zasiedlając tereny leśne, parki
i ogrody. Nocuje w stadach. Nierozłączki łączą się w pary na całe życie. Dla wzmocnienia i utrwalania więzi, wzajemnie czyszczą sobie pióra i dbają o nie. Jeżeli zdecydujemy się na zakup tego gatunku, należy pamiętać, że jest to ptak dość hałaśliwy. W naturalnym środowisku populacja tego gatunku w ostatnim czasie spada, co jest spowodowane utratą naturalnych siedlisk oraz kłusownictwem.
Występowanie: Kenia i Tanzania

samiec / samica
Długość ciała: 15,5 cm
Rozpiętość skrzydeł: 9–11 cm
Masa ciała: 0,03–0,04 kg

Uszak biały
łac. Crossoptilon crossoptilon drouynii, Hodgson, 1838

Występuje w wysokogórskich prześwietlonych lasach z gęstym podszytem, na wysokości 3000–4500 m n.p.m., w pobliżu źródeł wody (zimą zastępuje ją śniegiem). W okresie zimowym ptaki te łączą się w większe grupy i schodzą do lasów w niższych rejonach. Tak jak u wszystkich rodzajów uszaków, samce i samice ubarwione są jednakowo. W ziemi ryją tylko dziobem, który jest do tego specjalnie przy-stosowany (jest silny i szeroki).
Występowanie: od wschodniego Tybetu do południowo-zachodniego Junnanu; zachodni Syczuan, południowy Qinghai

samiec / samica
Długość ciała: 86–96 cm
Długość skrzydła: 21–26 cm / 20–22 cm
Masa ciała: 1,35–1,45 kg / 0,9–1,05 kg

Tragopan modrolicy
łac. Tragopan temminckii, Gray, 1831

Jest najmniej zagrożonym gatunkiem spośród tragopanów, a przez wielu uważany jest za najładniejszego. Prowadzi skryty, nadrzewny tryb życia. Gniazdo zakłada przeważnie na drzewach lub półkach skalnych. Często zajmuje gniazda innych ptaków, skąd pisklęta po wyschnięciu wyskakują na ziemię, a po kilku dniach potrafią latać. Tragopany jako jedyne z bażantów nie zakładają gniazd na ziemi. Podczas godów samce nadymają jaskrawo kolorowe worki skórne w kształcie śliniaka.
Występowanie: od wschodnich Himalajów do zachodnich Chin i Wietnamu

samiec
Długość ciała: ok. 65 cm
Długość skrzydła: 21–26 cm
Masa ciała: 1,35–1,45 kg

samica
Długość ciała: ok. 58 cm
Długość skrzydła: 20–22 cm
Masa ciała: 0,9–1,05 kg

Pójdźka
łac. Athene noctua, Scopoli, 1769

Należy do mniejszych sów, a jej charakterystyczny, krzykliwy głos pozwala odróżnić ją od innych gatunków nawet po ciemku. Pójdźka charakteryzuje się płaską głową oraz szaro-brązowym upierzeniem z jaśniejszym spodem. Wiosną samica składa do 4 jaj, które samodzielnie wysiaduje, a samiec w tym czasie zapewnia jej pożywienie. Gdy pisklęta się wyklują, są karmione przez obojga rodziców. W wieku ok. siedmiu tygodni młode opuszczają gniazdo, choć latać uczą się dopiero 1–2 tygodnie później. Pójdźka najczęściej żywi się owadami i małymi ssakami, ale poluje też na dżdżownice, małe płazy, gady i ptaki. Sowy te są terytorialne: samce atakują intruza na swoim terenie.
Występowanie: Europa, środkowa Azja, północna Afryka

samiec / samica
Długość ciała: 23–25 cm
Rozpiętość skrzydeł: 54–58 cm
Masa ciała: 0,16–0,17 kg / 0,17–0,2 kg

Płomykówka
łac. Tyto alba, Scopoli, 1769

Średniej wielkości sowa, ściśle związana z osadami ludzkimi. Zamieszkuje np. stodoły, dzwonnice, strychy. Jej upierzenie jest charakterystyczne i trudno ją pomylić z inną sową. Szary grzbiet i głowa posiadają rdzawe plamki, przypominające płomienie, do których odnosi się nazwa. Czarne oczy mocno kontrastują z białą szlarą, kierującą fale dźwiękowe do uszu. Płomykówka najbardziej aktywna jest o zmroku i świcie, kiedy to poluje głównie na gryzonie, mniejsze ptaki albo żaby. Sowa ta nie pohukuje, a jedynie wydaje chrapliwe dźwięki. Dawniej jej krzyki i wrzaski interpretowano jako odgłosy duchów.
Występowanie: Europa, Azja Południowa, środkowo-południowa Ameryka, środkowo-południowa Afryka, Australia

samiec / samica
Długość ciała: 33–40 cm
Rozpiętość skrzydeł: 80–95 cm
Masa ciała: 0,28–0,45 kg

Kuropatwa
łac. Perdix perdix, Linnaeus, 1758

Kuropatwy zasiedlają otwarte tereny rolne, najchętniej pola uprawne (z remizami lub kępami krzaków na miedzach), ale także łąki i ugory z wyższą roślinnością. Prowadzą osiadły, naziemny tryb życia. Są ptakami nerwowymi i bardzo płochliwymi. Kuropatwom nie jest łatwo w dzisiejszych czasach. Dawniej miały mnóstwo pokarmu i miejsc do gniazdowania na licznych i urozmaiconych miedzach. Dzisiejsza monokultura zbożowa im nie sprzyja, ponieważ nie ma w niej odpowiedniego pokarmu oraz schronienia.
Występowanie: środkowa Europa, południowo-zachodnia Syberia, Chiny

samiec / samica
Długość ciała: 28–32 cm
Rozpiętość skrzydeł: 45–50 cm
Masa ciała: 0,3–45 kg

Frankolin żółtogardły
łac. Pternistis leucoscepus, Gray, 1867

Frankolin żółtogardły jest najbardziej aktywny o świcie i zmierzchu. Często podąża za większymi zwierzętami roślinożernymi, takimi jak słonie czy nosorożce, wybierając z ich odchodów niestrawione ziarna. Dymorfizm płciowy praktycznie nie występuje u tych ptaków. Podczas godów samce wchodzą na szczyt termitier lub na większe kopce utworzone ze skał i tam starają się śpiewem wabić samice. Choć nie jest to gatunek zagrożony, zauważono, że jego populacja wyraźnie spada z powodu nadmiernej liczby polowań.
Występowanie: środkowo-wschodnia część Afryki

samiec / samica
Długość ciała: 33–35 cm
Długość skrzydła: 17–21 cm
Masa ciała: 0,65–0,89 kg / 0,4–0,61 kg

Czubacz hełmiasty
łac. Pauxi pauxi, Linnaeus, 1766

Zamieszkuje tropikalne lasy lub ich obrzeża, a szczególnie lubi gęste zarośla. Obie płcie ubarwione są w taki sam sposób. Po wykluciu samice są najpierw czerwono-brązowe, dopiero potem wybarwiają się na czarno. Czubacze potrafią bardzo dobrze latać i sprawnie przemieszczają się z jednego drzewa na drugie. Zagrożeniem dla tego gatunku jest utrata siedlisk, polowania oraz kłusownictwo. Indianie umieszczają głowy czubaczy przy wejściu do domu, a ich liczba jest wyznacznikiem statusu społecznego gospodarza.
Występowanie: północno-wschodnia Kolumbia, północno-zachodnia Wenezuela

samiec / samica
Długość ciała: 85–92 cm
Rozpiętość skrzydeł: 38,2–42,7 cm / 36,3–38,5 cm
Masa ciała: 3,5–3,75 kg / ok. 2,65 kg

Bażant himalajski
łac. Catreus wallichii, Hardwicke, 1827

Żyje na stromych stokach, w wysokich trawach i zaroślach na wys. 1100–3300 m n.p.m. Nigdy nie zaobserwowano w naturze osobników tego gatunku pijących wodę. Cała populacja gatunku wynosi 4–6 tys. osobników, dlatego ptaki te uznane są za zagrożone wyginięciem. W miejscach ich występowania utworzono parki narodowe, wprowadzono zakaz polowań oraz podejmowane są próby reintrodukcji.
Występowanie: środkowe i zachodnie Himalaje, Nepal, Indie, Pakistan, Tybet, Bhutan

samiec
Długość ciała: 90–112 cm
Długość skrzydła: 23,5–27 cm
Masa ciała: 1,25–1,8 kg

samica
Długość ciała: 61–67 cm
Długość skrzydła: 23,5–27 cm
Masa ciała: 0,9–1,36 kg

Argus malajski
łac. Argusianus argus, Linnaeus, 1766

Nazwa tego gatunku pochodzi od stuokiego olbrzyma z mitologii greckiej: Argosa. Ma to związek z rysunkami na piórach, które przypominają oczy. Samce posiadają bardzo długi ogon, w którym najdłuższe są dwie środkowe sterówki. Tańce godowe argusów należą do najbardziej spektakularnych w ptasim świecie.
Występowanie: Półwysep Malajski, Wietnam, Sumatra, Borneo, południowo-zachodnia Tajlandia

samiec
Długość ciała: 160–203 cm
Długość skrzydła: 80–100 cm
Masa ciała: 2–2,6 kg

samica
Długość ciała: 72–76 cm
Długość skrzydła: 30–35 cm
Masa ciała: 1,6–1,7 kg

Wieloszpon szary
łac. Polyplectron bicalcaratum, Linnaeus, 1758

Wieloszpon szary należy do bażantów. Zamieszkuje wiecznie zielone gęste lasy do wys. nawet 200 m n.p.m. Najbardziej aktywny jest w godzinach porannych i popołudniowych. Nocuje na drzewach, kilka metrów nad ziemią. Samce tego gatunku to jedne z najładniej tokujących bażantów. Ich lśniący ogon z metalizującymi oczkami, rozłożony w kształcie wachlarza, przypomina podczas godów tren pawia.
Występowanie: południowa część Azji, Indie po Himalaje, Mjanma, Półwysep Indochiński

samiec
Długość ciała: 56–76 cm
Długość skrzydła: 21–24 cm
Masa ciała: 0,6–0,91 kg

samica
Długość ciała: 48–55 cm
Długość skrzydła: 17–21 cm
Masa ciała: ok. 1,1 kg

Pójdźka
łac. Athene noctua, Scopoli, 1769

Należy do mniejszych sów, a jej charakterystyczny, krzykliwy głos pozwala odróżnić ją od innych gatunków nawet po ciemku. Pójdźka charakteryzuje się płaską głową oraz szaro-brązowym upierzeniem z jaśniejszym spodem. Wiosną samica składa do 4 jaj, które samodzielnie wysiaduje, a samiec w tym czasie zapewnia jej pożywienie. Gdy pisklęta się wyklują, są karmione przez obojga rodziców. W wieku ok. siedmiu tygodni młode opuszczają gniazdo, choć latać uczą się dopiero 1–2 tygodnie później. Pójdźka najczęściej żywi się owadami i małymi ssakami, ale poluje też na dżdżownice, małe płazy, gady i ptaki. Sowy te są terytorialne: samce atakują intruza na swoim terenie.
Występowanie: Europa, środkowa Azja, północna Afryka

samiec / samica
Długość ciała: 23–25 cm
Rozpiętość skrzydeł: 54–58 cm
Masa ciała: 0,16–0,17 kg / 0,17–0,2 kg

Kiściec syjamski
łac. Lophura diardi, Bonaparte, 1856

Nazwa tego kiśćca wywodzi się od dawnej nazwy Tajlandii, czyli Syjamu, dlatego został uznany na-rodowym ptakiem tego kraju. Od wieków jest odławiany z naturalnego środowiska przez miejscowych mieszkańców i hodowany z drobiem domowym. W hodowli preferuje się model monogamiczny. Potocznie nazywany „prałatem”, co odnosi się do samców, których kolorystyka zbliżona jest do ornatów używanych niegdyś przez duchownych w kościele katolickim.
Występowanie: Mjanma, Tajlandia, Laos, Kambodża i południowy Wietnam

samiec
Długość ciała: ok. 80 cm
Długość skrzydła: 22–24 cm
Masa ciała: ok. 1,42 kg

samica
Długość ciała: ok. 60 cm
Długość skrzydła: 22–24 cm
Masa ciała: ok. 1,1 kg

Kiściec annamski
łac. Lophura edwardsi, Oustalet, 1896

Zamieszkuje wschodnie zbocza górskie Wietnamu na wysokości do 600 m n.p.m., porośnięte gęstymi lasami i z ograniczonym nasłonecznieniem. Przez kilkadziesiąt lat uważany był za gatunek wymarły, jednak został ponownie odkryty w 2000 r. w lasach środkowego Wietnamu. Europejskie ogrody zoologiczne realizują dla tego bażanta Europejski Program Ochrony Zwierząt (EEP) w ramach Europejskiego Stowa-rzyszenia Ogrodów Zoologicznych i Akwariów (EAZA).
Występowanie: środkowy Wietnam

samiec
Długość ciała: ok. 65 cm
Długość skrzydła: 22–24 cm
Masa ciała: ok. 1,42 kg

samica
Długość ciała: ok. 58 cm
Długość skrzydła: 21–22 cm
Masa ciała: ok. 1,05 kg

Bażant złocisty
łac. Chrysolophus pictus, Linnaeus, 1758

Jest najbardziej kolorowy ze wszystkich gatunków bażantów. Wielu ornitologów uważa, że to jeden z najpiękniejszych ptaków na świecie. Dzień spędza na ziemi w poszukiwaniu pożywienia, noc natomiast wysoko na drzewie. Trudno zaobserwować ten gatunek w jego naturalnym gęstym i ciemnym środowisku, dlatego też niewiele wiadomo o jego zachowaniu w naturalnych warunkach.
Występowanie: wysokogórskie lasy środkowej i zachodniej części Chin na wysokości 2000 m n.p.m.

samiec
Długość ciała: 90–105 cm
Długość skrzydła: 19–21 cm
Masa ciała: 0,6–0,75 kg

samica
Długość ciała: 60–80 cm
Długość skrzydła: 16–19 cm
Masa ciała: 0,55–0,7 kg

Bażant miedziany
łac. Syrmaticus soemmerringii, Temminck, 1830

Jest to gatunek endemiczny, występujący tylko w Japonii, gdzie opisano pięć podgatunków. W lubiń-skim ogrodzie zoologicznym znajduje się podgatunek Syrmaticus soemmerringii soemmerringii, który jest jednym z najrzadziej spotykanych bażantów w hodowlach na świecie. Hodowana przez nas para jest obecnie jedyną w polskich ogrodach zoologicznych.
Występowanie: Japonia

samiec
Długość ciała: ok. 110 cm
Długość skrzydła: 21,5–23 cm
Masa ciała: ok. 0,91 kg

samica
Długość ciała: ok. 62 cm
Długość skrzydła: 21 cm
Masa ciała: 0,55–0,65 kg

Bażant birmański
łac. Syrmaticus humiae, Hume, 1881

Zamieszkuje otwarte, suche lasy (głównie dębowe i sosnowe) oraz przerywane zaroślami i tra-
wiastymi polanami rejony górskie do wysokości 3000 m n.p.m. Podobnie jak u wielu gatunków bażantów Azji Wschodniej, jego liczebność ciągle maleje w wyniku utraty siedlisk spowodowanej intensyfikacją rolnictwa. Zagrożeniem są również częste polowania prowadzone przez górskie plemiona, które zamieszkują ten sam obszar.
Występowanie: południowo-zachodnie Chiny, północna Mjanma, Indie, Tajlandia

samiec
Długość ciała: 90 cm
Długość skrzydła: 20,5–22,5 cm
Masa ciała: 0,97–1,08 kg

samica
Długość ciała: 60 cm
Długość skrzydła: 20–21 cm
Masa ciała: 0,65–0,85 kg

Kur siwy
łac. Gallus sonneratii, Temminck, 1813

Bażant pochodzący z Indii, który preferuje gęste lasy i zarośla. Dla bezpieczeństwa noce spędza na drzewach, ale żeruje na terenach otwartych, zachowując maksimum ostrożności. W naturze żywi się nasionami, zielonymi częściami roślin, owadami, pajęczakami oraz mięczakami. U kura siwego wyraźnie zaznaczony jest dymorfizm płciowy. Kogut jest bardziej kolorowy, posiada na piórach wzorki; kura zaś posiada ubarwienie w odcieniach brązu. W okresie lęgowym samiec przebywa z kilkoma samicami jednocześnie. Kury znoszą 3–6 jaj, które wysiadują 3 tyg., potem samodzielnie zajmują się pisklętami. Liczebność populacji kura siwego spada, a głównym zagrożeniem jest kurczący się biotop oraz polowania.
Występowanie: Półwysep Indyjski

samiec
Długość ciała: 70–80 cm
Długość skrzydła: 22–25,5 cm
Masa ciała: ok. 0,79–1,15 kg

samica
Długość ciała: 38 cm
Długość skrzydła: 19–21,5 cm
Masa ciała: ok. 0,7–0,8 kg

Kruk
łac. Corvus corax, Linnaeus, 1758

Kruki są najinteligentniejszymi ptakami na świecie. Potrafią wykorzystać wcześniej zdobytą wiedzę, np. posługując się patykami czy drutem w celu wyciągania pożywienia z trudno dostępnych miejsc. Podobnie jak inne krukowate, potrafią naśladować dźwięki otoczenia, w tym nawet mowę ludzką. Odżywiają się głównie padliną, pełniąc w środowisku rolę czyścicieli.
Występowanie: półkula północna, znaczna część Eurazji, Ameryka Północna i Środkowa, północna
Afryka

samiec / samica
Długość ciała:55–65 cm
Rozpiętość skrzydeł: 115–130 cm
Masa ciała: 0,8–1,63 kg

Kiściec żółtosterny
łac. Lophura erythrophthalma, Raffles, 1822

Kiściec żółtosterny zamieszkuje wiecznie zielone gęste lasy tropikalne do wys. 900 m n.p.m. Jest słabo poznanym bażantem, uważanym za gatunek narażony na wyginięcie. Przyczyniają się do tego pożary oraz wycinka lasów na szeroką skalę, która fragmentuje naturalne siedliska. Ptak ten rzadko pojawia się w hodowlach. Według stanu na 2015 r. nie występował on w żadnym europejskim zoo.
Występowanie: Malezja, Sumatra, Indonezja, Borneo

samiec
Długość ciała: 47–50 cm
Długość skrzydła: 24–25 cm
Masa ciała: ok. 1 kg

samica
Długość ciała: 42–44 cm
Długość skrzydła: 20–22 cm
Masa ciała: ok. 0,8 kg

Kiściec tajwański
łac. Lophura swinhoii, Gould, 1863

Zamieszkuje gęste lasy często rosnące na zboczach gór, położone na wys. 300–2300 m n.p.m.
Z ostatnich obserwacji wynika jednak, że trudno go spotkać poniżej 1000 m n.p.m., co spowodowane jest wycinką lasów do tej wysokości, w związku z czym zanikają naturalne siedliska tego gatunku. W 1966 r. kiściec tajwański był bliski wymarcia; w środowisku naturalnym pozostało ok. 200 osobników. Wzrost liczebności do ok. 10 tys. sztuk jest skutkiem wprowadzenia obszarów chronionych oraz reintrodukcji gatunku.
Występowanie: centralna cześć wyspy Tajwan

samiec
Długość ciała: ok. 79 cm
Długość skrzydła: 25-26 cm
Masa ciała: ok. 1,1 kg

samica
Długość ciała: ok. 50 cm
Długość skrzydła: 24-24,5 cm
Masa ciała: ok. 1,1 kg

Kiściec srebrzysty
łac. Lophura nycthemera jonesi, Linnaeus, 1758

Piękny, ciekawski, wytrwały i majestatyczny ptak. Zasiedla gęste lasy górskie, tereny porośnięte gęstymi zaroślami, bambusami i paprociami na wys. 700–2100 m n.p.m. oraz pola uprawne. W Chinach był znany i hodowany od najdawniejszych czasów. Jego wizerunek występował w starożytnej sztuce, a w literaturze uosabiano go z mitycznym białym feniksem.
W ogrodzie zoologicznym w Lubinie znajduje się kiściec srebrzysty w podgatunku jonesi.
Występowanie: południowo-wschodnia Azja i Chiny

samiec
Długość ciała: ok. 125 cm
Długość skrzydła: 22-30 cm
Masa ciała: 1,1-2 kg

samica
Długość ciała: ok. 65 cm
Długość skrzydła: 15-27 cm
Masa ciała: 1-1,3 kg

Kiściec ognisty
łac. Lophura ignita, Shaw, 1798

Kiściec ognisty jest uważany za jednego z najładniejszych spośród wszystkich 50 gatunków bażantów, tuż obok bażanta złocistego. Drugi człon łacińskiej nazwy tego ptaka pochodzi od słowa ignis, co oznacza ogień. Odnosi się to zapewne do ubarwienia grzbietu, brzucha oraz ogona samca, które przypomina płomienie. Jego naturalnym siedliskiem są gęsto porośnięte, wiecznie zielone lasy tropikalne z podszytem bambusowym, do wys. 1000 m n.p.m.
Występowanie: Malezja, Borneo, Półwysep Indochiński

samiec
Długość ciała: 65-70 cm
Długość skrzydła: 25-30 cm
Masa ciała: 1,8-2,6 kg

samica
Długość ciała: 56-57 cm
Długość skrzydła: 23-27 cm
Masa ciała: 1,8-2,6 kg