WITAMY W ZOO LUBIN
Zachęcamy do zapoznania się z atrakcjami jakie oferuje to wspaniałe miejsce
AKTUALNOŚCI
Polecamy
Zachęcamy do zapoznania się z atrakcjami jakie oferuje to wspaniałe miejsce
Alpaka to ssak z rodziny wielbłądowatych. Jest spokrewniona z wikunią i często mylona z lamą, choć wielkością bliżej jej do owcy.
Pochodzi z Ameryki Południowej, gdzie żyje stadnie, hodowana w wielu rejonach Peru, Boliwii, Ekwadoru i Chile. Jest to zwierzę dobrze przystosowane do warunków górskich i dobrze radzi sobie nawet na wysokości do 5000 m n.p.m. Nie jest specjalnie wymagającym zwierzęciem i do przetrwania wystarczą jej słabe gleby na pastwiskach, których nie niszczy za sprawą miękkich poduszek kopyt. A posiadanie dwudzielnej wargi u alpak zabezpiecza rośliny przed wyrwaniem z korzeniami z ziemi.
Alpaki żyją ok. 15-25 lat, a ciąża trwa prawie rok (335-340 dni). Koniecznością jest hodowanie alpak w stadzie, najczęściej jest to jeden dominujący samiec i kilka samic oraz ich potomstwo.
Wśród alpak wyróżniamy zaledwie dwie rasy: suri oraz huacaya. Ta pierwsza ma znacznie dłuższą sierść, włosy osiągają nawet 50 cm długości.
Alpaki hodowane są głównie dla wełny i mięsa, choć w krajach wysoko rozwiniętych wykorzystuje się również ich łagodny charakter w alpakoterapii (odmiana zooterapii). Futro alpaki zbudowane jest z włókien bez lanoliny (wosku wydzielanego przez gruczoły łojowe, np. u owiec), dzięki czemu jest hipoalergiczne. Uważa się, że wełna z alpaki jest cieplejsza niż owcza i idealnie nadaje się na koce, kołdry, kurtki czy swetry, a w Ameryce Południowej robi się z niej poncza.
Perlica zwana jest również perliczką lub perlicą dziką. W jej łacińskiej nazwie człon gatunkowy pochodzi z greki i dosłownie oznacza „perliczkę”, natomiast nazwa rodzajowa pochodzi od Numidii, czyli historycznego państwa Berberów w północnej Afryce, skąd perlica pochodzi i na południe od Sahary zamieszkuje do dziś. Została introdukowana w zachodnich Indiach, Brazylii, Australii oraz Europie (m.in. w południowej Francji).
Perliczka jest bardzo dobrym biegaczem, dlatego też w sytuacji zagrożenia wybiera ucieczkę pieszą niż lot. W ciągu doby może pokonać pieszo nawet 10km. Na wolności żyje średnio 12 lat, ale w wielu państwach została udomowiona.
Hoduje się ją głównie dla smacznego mięsa i jaj, choć nieśność u perlic jest późna (nawet po 40 tygodniu życia) oraz niezbyt wysoka (70-140 jaj rocznie). Gniazdo perlic samica zakłada na ziemi i samodzielnie wysiaduje zniesione jaja. Samiec w tym czasie przebywa z innymi samicami, kopulując z nimi. Po wykluciu się młodych, samiec pomaga samicy w opiece nad nimi. Przez pierwsze dwa tygodnie to samiec odpowiada za potomstwo, podczas gdy samica uzupełnia braki pożywienia z okresu inkubacji.
Dorosły samiec waży ok. 1,5kg, a samica niewiele mniej – 1,2kg. Samca można odróżnić od samicy po większym kostnym hełmie, wyrastającym na czubku głowy.
W naturalnym środowisku perlice odżywiają się nasionami, pędami, owocami oraz bezkręgowcami (owady, pajęczaki, ślimaki). Są to ptaki bardzo płochliwe, natychmiast reagujące głośnym skrzeczeniem, gdy w ich otoczeniu pojawia się nieznany bodziec czy zbliżający się drapieżnik.
Owca olkuska jest rodzimą odmianą owcy domowej. Pochodzi z rejonu dawnego powiatu olkuskiego, gdzie w wyniku krzyżowania pogłowia długowełnistej owcy pomorskiej z odmianą owcy fryzyjskiej i holsztyńskiej otrzymano rasę olkuską. Pod koniec lat pięćdziesiątych XX wieku wprowadzono do krzyżowania tryki rasy kent. Początkowo wyróżniano dwa typy owcy olkuskiej: plenną owcę olkuską oraz wełnisto – mięsną owcę olkuską. W 1988 roku wprowadzono instrukcję, dotyczącą prowadzenia ksiąg zwierząt zarodowych oraz ich selekcji i oceny wartości użytkowej dla plennej owcy olkuskiej. Spowodowało to wydzielenie wysokoplennych owiec olkuskich z polskich raz owiec długowełnistych. Pod koniec lat osiemdziesiątych liczebność populacji owcy olkuskiej drastycznie spadła, ze względu na pogarszającą się sytuację w rolnictwie i spadek opłacalności produkcji pogłowia owiec.
Owce olkuskie ze względu na bardzo wysoką plenność mają typową budowę dla zwierząt mlecznych. Masa ciała tryka powinna wynosić minimum 45 kg, a u maciorki co najmniej 40 kg.
Osioł domowy należy do rodziny koniowatych i został przez człowieka udomowiony wcześniej niż koń. Pierwsze wzmianki na temat wykorzystywania osła do pracy, pochodzą sprzed 6 tys, lat z Doliny Nilu. Osły wykorzystywano jako zwierzęta juczne, pociągowe oraz wierzchowe, co ma do dziś zastosowanie w krajach słabo rozwiniętych. Natomiast w wysoko rozwiniętych cywilizacjach zachodu, osły odgrywają ważną rolę w onoterapii (dyscyplina zooterapii). Dzięki przyjaznemu usposobieniu, inteligencji i ciekawskości osły stały się pojętnymi uczniami, co usprawnia procesy leczenia różnego rodzaju zaburzeń rozwojowych u dzieci i dorosłych.
Osioł w polskiej symbolice ma raczej negatywne odniesienia: skończony osioł, harować jak osioł (lub wół). Skojarzenia negatywne są dla osła bardzo krzywdzące, gdyż to właśnie mądrość osła, a nie jego głupota, nie pozwala mu na przeciążanie swoich możliwości jucznych i dopóki przeładowany osioł nie zostanie częściowo odciążony, nie pójdzie on dalej, Stąd też wzięło się stwierdzenie „uparty jak osioł”, które w naszej kulturze oznacza kogoś bardzo upartego.
Hodowla osłów ma również znaczenie kulinarne, gdyż z ich mięsa produkuje się salami (tylko jeden rodzaj tej wędliny: salame di asino). Pozostałe wędliny długodojrzewające nazywane „salami” produkowane są z wieprzowiny lub rzadziej wołowiny i dziczyzny.
Osioł ma dużą głowę, długie uszy i cienki ogon z kitą na końcu. Charakteryzuje się wysoką odpornością na okresowe braki wody.
Ogier osła może krzyżować się z klaczą konia, lecz ich potomstwo (muł) jest bezpłodne. W sytuacji odwrotnej, gdy krzyżują się klacz osła i ogier konia, powstaje mniej znana hybryda: osłomuł (również bezpłodny).
Ciąża u osła trwa dłużej niż u konia, bo aż 12 miesięcy. Po tym czasie rodzi się młode, które samica karmi przez okres od 6 do 9 miesięcy. Źrebię powinno towarzyszyć matce około roku, gdyż wcześniejsze odłączenie młodego osobnika od matki, negatywnie wpływa na rozwój osła i w późniejszym okresie może on stwarzać problemy wychowawcze.
Kuc szetlandzki jest rasą koni, zaliczaną do kuców. Jego polska nazwa odnosi się do Wysp Szetlandzkich (archipelag na Atlantyku, ok. 200 km na północ od wybrzeży Wielkie Brytanii). Zaliczany jest do jednej z najmniejszych obecnie występujących ras kuców. Minimalna wysokość w kłębie wynosi 71 cm, a maksymalna wysokość to 107 cm. Niski wzrost kuca jest wynikiem naturalnego skarłowacenia, ze względu na surowe warunki klimatyczne, w których przez setki lat żyli ich przodkowie. Istnieje odmiana amerykańska kuców szetlandzkich, która jest większa od wersji skandynawskiej i mierzy ok. 115 cm w kłębie.
Dokładnie nie wiadomo jak stara jest to rasa kuców, wiadomo jednak, że małe konie były utrzymywane na Wyspach Szetlandzkich już w epoce brązu. Większość znalezisk z Wysp Szetlandzkich pochodzi sprzed 2,5 tys. lat. Prawdopodobnie wpływ na rozwój kuca szetlandzkiego miały kuce importowane przez norweskich osadników już 2000 lat p.n.e. Początkowo kuce hodowano głównie do pracy w kopalni, transporcie torfu i do pracy na roli. Rewolucja przemysłowa zwiększyła zapotrzebowanie na węgiel i w XIX w. tysiące kucyków zwieziono do kopalń, skąd już nigdy nie wyjechały. Ostatnia kopalnia, która wykorzystywała kuce do pracy została zamknięta w 1971 roku w Stanach Zjednoczonych. W 1890 r. w Anglii założono kucom szetlandzkim księgę stadną i od tamtej pory hoduje się je w czystości rasowej. Dziś kuce używane są do nauki jeździectwa dla najmłodszych oraz do małych bryczek, a także biorą udział w hipoterapii. W Wielkiej Brytanii kuce są prezentowane w Shetland Pony Grand National, galopując z młodymi dżokejami wokół toru wyścigowego.
Kuce dożywają 25-30 lat, a ich hodowla nie należy do szczególnie wymagających, trzeba jedynie pamiętać, aby żywienie kuców było zróżnicowane, gdyż od nadmiaru węglowodanów mogą z łatwością rozwinąć ochwat (zapalenie tworzywa kopytowego).
Królik domowy pochodzi od jego dzikiej formy, czyli królika europejskiego (Oryctolagus coniculus). Udomowiono go w Hiszpanii, ale w tamtym okresie to Cesarstwo Rzymskie hodowało króliki na największą skalę. Dziś najwięcej króliczego mięsa produkuje się w Hiszpanii, Francji i we Włoszech. Oprócz mięsa, celem hodowli królików jest także skóra, wełna oraz futro, ale nie bez znaczenia jest również hodowla laboratoryjna oraz jako zwierzątko domowe.
Króliki charakteryzują się długimi uszami, krótkim ogonem oraz dużymi, okrągłymi oczami. Tylne łapy (tzw. skoki), są dłuższe od przednich. Zęby królików odróżniają zajęczaki od gryzoni. Mianowicie zajęczaki mają dwie pary górnych siekaczy, a gryzonie tylko jedną parę. Ponadto gryzonie poruszają dolną szczęką jedynie w przód i tył, a zajęczaki potrafią rozdrabniać pokarm okrężnymi ruchami.
Rozród u królików jest niezwykle szybki, gdyż ciąża trwa zaledwie 31-32 dni, a dojrzałość płciową króliki osiągają już w 3-8 miesiącu życia. Młode rodzą się ślepe, głuche i łyse. Sierść zaczyna wyrastać im po ok. 3 dniach, a oczy otwierają się po 10-12 dniach.
Obecnie króliki są popularne w domach jako pupile, należy jednak pamiętać, że króliki są bardzo towarzyskie i można hodować je pojedynczo tylko wtedy, gdy mamy dla nich wystarczająco dużo czasu.
Walory smakowe mięsa króliczego sprawiły, że gości ono na naszych stołach w postaci przeróżnych potraw: pieczeni, pasztetów. Szczególnie popularne jest w okresie wielkanocnym.
Dziś na świecie istnieje ponad 100 ras królików: mięsne, ozdobne, z wyjątkowym futrem. Wszystkie te rasy zostały wyhodowane w doborze sztucznym, który rozpoczął się już w średniowieczu we francuskich klasztorach. Mnisi uważali, że mięso królicze można jeść również w czasie wielkiego postu, gdyż króliki zaliczane były do zwierząt wodnych.
Króliki są mało odporne na choroby, a ich leczenie trudne i często bez rezultatów, dlatego też ze względu na swoją inwazyjność hodowle królików są zabronione w Queensland w Australii.
Zielononóżna kuropatwiana jest ogólnoużytkową polską rasą kury domowej, wyhodowaną na przełomie XIX i XX w. Nazwa rasy pochodzi od oliwkowego koloru nóg tych kur. Po raz pierwszy rasę tę opisał Bronisław Obfidowicz w 1879 r., natomiast pierwsze stado hodowlane zostało zaprezentowane w 1894 r. przez Romana Ujejskiego na Powszechnej Wystawie Krajowej we Lwowie. W 1921 r. opisano wzorzec rasy, a oficjalnie uznano go dwa lata później. W połowie XX w. kury zielononóżki były krzyżowane z kogutami amerykańskiej rasy Plymouth Rock, w wyniku czego powstała nowa rasa kur: polbar.
Zielononóżka uważana jest za starą rasę kury, najbardziej podobną do przodka kury domowej – kura bankiwa. Ubarwienie koguta jest znacznie bardziej kolorowe niż u innych ras. Popularność tej kury związana jest również z walorami smakowymi mięsa kur oraz z niską zawartością cholesterolu w jajach tych kur. Mówi się, że zawartość cholesterolu w jajach zielononóżki jest mniejsza o 30% od jaj kur innych ras. Stosunek wielkości żółtka do białka również działa na korzyść zielononóżki, gdyż żółtko jaja stanowi ok. 50% wielkości białka, natomiast u innych ras żółtko to zaledwie ok. 30-40% białka jaja. Dość wczesna (po 6. miesiącu życia) i wysoka nieśność (150-180 jaj rocznie) również nie jest bez znaczenia dla hodowców drobiu. Jednak rasa ta mimo niskich wymagań hodowlanych, nie nadaje się do chowu masowego. Udowodniono, że w stadach większych niż 50 sztuk, może dochodzić do zjawiska kanibalizmu oraz pterofagii (wydziobywania piór).
Pokarmem najczęściej stosowanym w hodowli zielononóżki jest zielonka (koniczyna, pokrzywa, lucerna), buraki pastewne i cukrowe, marchew, ziarna zbóż, otręby pszenne i owsiane.
Owca wrzosówka jest rodzimą odmianą owcy domowej. Pochodzi z północno – wschodnich kresów Polski i wywodzi się z owiec krótkoogoniastych. W latach pięćdziesiątych pogłowie tych owiec zaczęło drastycznie spadać, ze względu na większe zainteresowanie hodowców białą wełną owcy rasy merynos.
Wrzosówki to owce dość drobne o dwóch kolorach wełny: siwej lub czarnej. Młode osobniki są czarne i z biegiem czasu jaśnieją, gdyż sierść puchowa zaczyna przerastać czarną okrywę i wydaję się jakby owce siwiały, jednak nogi owcy pozostają czarne.
Hodowla wrzosówki ma znaczenie agroturystyczne, ze względu na estetykę wyglądu owiec oraz ich towarzyskość. Natomiast walory smakowe mięsa, delikatna skóra z gęstym włosiem, dobra jakościowo wełna oraz zdolności wygryzania dużej ilości traw, zachęcają do hodowli wrzosówek w gospodarstwach rolnych.
Wrzosówka jest rasą dość odporną na choroby i nie ma wygórowanych wymagań żywieniowych. Owcom nie straszny jest nawet śnieg i mróz, natomiast nie lubią one wilgoci i dużego wiatru. Masa ciała dorosłej owcy powinna wynosić minimum 32kg, natomiast u barana (tryka) co najmniej 40kg.
Serama to rasa karłowatej kury domowej, pochodząca z Malezji. Dziś znana jest na całym świecie, lecz dopiero na początku XXI wieku została sprowadzona do Ameryki Północnej, a stamtąd do Holandii i na pozostałe tereny Europy. Nazwę rasy zawdzięcza się staraniom Wee Yean Een z malezyjskiego stanu Kelantan, który nazwał rasę na cześć króla Tajlandii – Rama.
Serama to mała kura o wysoko osadzonym ogonie i obfitym upierzeniu przylegającym do ciała ptaka. Usposobienie seramek jest bardzo pozytywne. Kury te uważane są za przyjazne i ufne.
Skorupka jaja kur serama jest beżowa przechodząca w kremowo – białą.
To jedna z trzech polskich ras kóz obok karpackiej i kazimierzowskiej. Pojawiła się wraz początkiem chasydyzmu w Polsce na przełomie XIX i XX wieku w dorzeczu Wisły i Sanu (obecnie województwo lubelskie i świętokrzyskie), gdzie wypasana była na obszarze Puszczy Sandomierskiej, tam też odkryto ostatnie sztuki. Posiada białe umaszczenie z łatami szarymi, czarnymi lub żółtobrązowymi, w kombinacji dwu lub trójbarwnej. Hodowana jest na mięso i mleko. W okresie 8-miesięcznej laktacji wydajność mleczna wynosi średnio 1,7 kg dziennie, przy zawartości tłuszczu około 5 %. Rasa ta jest odporna na choroby, ma niskie wymagania pokarmowe i bardzo dobrze adaptuje się do lokalnych warunków środowiska. Z czasem niestety traciła swoją popularność, ponieważ skutecznie wypierana była przez rasy wyższej produktywności, pochodzące głównie z Europy Zachodniej. Do niedawna koza sandomierska była już bliska całkowitemu wymarciu. Od 2015 roku trwają prace odtwarzające rasę prowadzone na Uniwersytecie Przyrodniczym w Lublinie, w Katedrze Hodowli Małych Przeżuwaczy i Doradztwa Rolniczego pod kierunkiem prof. dr hab. Tomasza M. Gruszeckiego. Niewątpliwie dużą rolę w ratowaniu rasy odegrał Jarosław Sekuła, autor książki „Osioł – Janiszowski Przewodnik Hodowlany”. To z jego gospodarstwa pochodzi cap, tworzący pierwsze stado zarodowe. W 2018 r. całkowita liczba kóz sandomierskich w Polsce wynosiła 68 sztuk!
Koza karpacka jest polską rasą kozy domowej, której przodkiem była dzika koza, żyjąca w Azji ok. 10 tys. lat temu. Kozy udomowiono najprawdopodobniej ok. 8 tys. lat temu, równolegle w różnych częściach świata. W czasach wojen i głodu kozy uratowały życie wielu osób, gdyż nawet przy skromnej diecie, koza potrafi dać ok. 1 litra mleka o 4% zawartości tłuszczu. Dziś kozy hoduje się na całym świecie głównie dla mleka, ale także dla mięsa, sierści i skór.
Koza domowa występuje w ponad 300 odmianach, a koza karpacka należy do typu wszechstronnie użytkowego, z białym umaszczeniem, którą hoduje się z przeznaczeniem na mleko, z którego potem można wykonać ser. Dawniej na Pogórzu Karpackim hodowano te kozy powszechnie, a w 2005 r. były już tylko dwa stada.
Obie płcie posiadają rogi, u kozłów są rozłożyste z wyraźnym skrętem, u kóz – cienkie i zagięte ku tyłowi. Kozy nie są wybredne w żywieniu. Wystarczy im zielonka, siano, marchew, owies czy suchy chleb.
Kozy karłowate, zwane również miniaturowymi, pochodzą z Azji, gdzie zostały udomowione około 10 tys. lat temu. Stamtąd przywędrowały przez Egipt do Afryki Zachodniej i Centralnej.
Koza karłowata to rasa wszechstronnie użytkowa z przeznaczeniem na mleko i mięso. Dawniej używano także wysuszonych odchodów kozich jako materiał opałowy.
Rasa ta jest wytrzymała i odporna na zmienne warunki klimatyczne. Ze względu na bardzo łagodny temperament oraz łatwą hodowlę coraz częściej spotyka się je w gospodarstwach agroturystycznych i w chowie amatorskim.
Kozy osiągają wysokość w kłębie ok. 40-50 cm i masę ciała około 25 kg. Mają bardzo krótkie rogi, ale zdarzają się również osobniki bezrogie.
Koza karłowata występuje w wielu odmianach barwnych. Charakteryzuje się dużą zdolnością przystosowawczą oraz bardzo dobrym wykorzystywaniem pokarmu, dzięki czemu można hodować je w trudnych warunkach oraz na terenach ubogich w roślinność. W karmieniu hodowlanym kozom podaje się głównie siano, owies oraz gotowy granulat przygotowany specjalnie dla nich. Należy również pamiętać o świeżej wodzie oraz lizawkach solnych.
Ciąża u kóz karłowatych trwa około 5 miesięcy, a rodzą się przeważnie bliźnięta. Dojrzałość płciową osiągają już przed pierwszym rokiem życia. Przeciętny wiek kozy karłowatej wynosi 10-15 lat.
Uważa się, że to właśnie koza, przez swoją ciekawość, odkryła krzak dziko rosnącego kawowca na pastwiskach w starożytnej Etiopii.
Indyk domowy jest dużym ptakiem grzebiącym z rodziny kurowatych (Phasianidae). Pochodzi z terenów Meksyku, gdzie został udomowiony prawdopodobnie przez Azteków. Jego najbliższym dzikim przodkiem był indyk zwyczajny (indyk dziki, Meleagris gallopavo). Do Europy indyk trafił za czasów wypraw morskich w poszukiwaniu drogi do Indii (pod koniec XV wieku). Jego rozprzestrzenianie się na terenach europejskich było niezwykle szybkie.
Samiec indyka jest większy od samicy i osiąga długość ciała ok. 100-125 cm, a masa ciała oscyluje w granicach 5-11kg. Samice najczęściej nie osiągają nawet 1m długości, a ich masa ciała nie przekracza 4,2kg. Głowa i szyja indyka są nagie, pokryte koralami (od barwy czerwonej po biało-niebieską), natomiast resztę ciała pokrywają ciemne pióra. W zależności od rasy ptaka, możemy wyróżnić indyki o upierzeniu czarnym, brązowym, a nawet białym. W Polscy indyk nie występuje na wolności, a jedynie w hodowlach. Samiec często wybiera sobie dwie partnerki, które składają jaja w jednym gnieździe i wspólnie je wysiadują. Indyk żywi się roślinnością i drobnymi zwierzętami wykopanymi z ziemi przy pomocy pazurów i dzioba.
Czubatka polska jest rodzimą rasą kury domowej, która do Polski przywędrowała najprawdopodobniej z Rosji wraz z koczowniczymi ludami mongolskimi. Wędrówki tej rasy oraz zawiłości polityczne Polski w II połowie XIX w. sprawiły, że w literaturze czubatkę można odnaleźć również pod nazwą: „holenderska” czy „padewska” (niem. Paduaner), lecz nadal najpopularniejszą nazwą jest „czubatka polska”.
Czubatka nie ma większego znaczenia gospodarczego, a zatem hoduje się ją wyłącznie w celach wystawowych. Cechą charakterystyczną jej wyglądu jest sporych rozmiarów czub z piór na głowie, wąsy oraz brak grzebienia. Główne pożywienie czubatek, czyli ziarno (najczęściej pszenica) oraz granulat dla kur, wzbogaca się o marchew, cebulę, jabłka oraz zielonkę. W okresie nieśności oraz odchowu piskląt, czyli od stycznia do lipca, czubatkom podaje się również twaróg.
Samiec miniaturowej odmiany czubatki polskiej waży ok. 0,9kg i jest o ponad połowę lżejszy niż w wersji standardowej (samiec ponad 2-kilogramowy).
Popularność czubatek polskich w naszym kraju wzrasta z roku na rok, a wpływ na to ma niewątpliwie Stowarzyszenie Hodowców Drobiu Rasowego „Czubatka Polska”.
Zamieszkuje śródlądowe jeziora z szerokim pasem trzcin oraz wybrzeża morskie. Jest to największy ptak występujący w Polsce i najcięższy ptak latający na świecie (zaraz po dropiu olbrzymim). Rekordzista znaleziony w Polsce ważył 22,5 kg. Dlatego też, żeby wystartować potrzebuje dłuższego rozbiegu na wodzie lub ziemi, wzbija się zawsze pod wiatr, a następnie obiera wybrany kierunek lotu. Ląduje prawie wyłącznie na wodzie, zimą na tafli lodu. Łabędź niemy, jak sugeruje nazwa, jest na ogół milczący, lecz w porze godowej można usłyszeć jego mruczenie lub melodyjne fletowe gwizdanie, natomiast zdenerwowany syczy. Samce są wyraźnie większe od samic i posiadają większy tzw. guz nad dziobem. W przeciwieństwie do innych ptaków kaczkowatych nie nurkują, jak robią to gęsi czy kaczki. Pary lęgowe nie tolerują innych łabędzi w swoim rewirze, a nawet białych dużych ptaków innych gatunków. Dochodzi niekiedy do poważnych starć, które czasem kończą się śmiertelnie. Choć w sprzyjających okolicznościach, na dużych zarastających jeziorach, zdarzają się luźne, niewielkie kolonie tych ptaków, to przez częste konflikty sukces lęgowy jest mniejszy w porównaniu do pojedynczych gniazd. Łabędzie są ptakami monogamicznymi, tzn. łączą się w pary na całe życie.
Łabędź niemy w 95% żywi się roślinami wodnymi. Umożliwia mu to długa szyja, dzięki której może je swobodnie wyciągać na powierzchnię wody. W ten właśnie sposób dorosłe ptaki pomagają zdobywać również pokarm pisklętom. Łabędź zjada trawy, zboża oraz pokarm pochodzenia zwierzęcego, taki jak larwy owadów, plankton, skrzek płazów oraz ikrę ryb.
Wiele osób próbuje pomóc łabędziom w mieście, karmiąc je chlebem. Pomijając fakt, że chleb nie ma najlepszych wartości odżywczych i szybko pleśnieje, powodując zatrucia lub śmierć, dokarmianie przez dłuższy czas pozbawia łabędzie chęci migracji w celu poszukiwania pokarmu. Badania dowiodły, że ptaki zimujące w miastach i korzystające z dokarmiania są w gorszej kondycji niż te, które zimują dziko. Należy dodać, że łabędzie karmione przez ludzi, mogą stawać się agresywne, próbując wymusić pokarm.
W ostatecznych przypadkach łabędzie należy dokarmiać wyłącznie nasionami i jarzynami bez dodatku soli, w okresie od grudnia do lutego. Właśnie w okresie największych mrozów potrzebują wsparcia. Niestety wtedy, ze względu na pogodę, niewielu jest chętnych do systematycznego dokarmiania ptaków. Przyzwyczajone do pomocy człowieka łabędzie, które pozostały na zimę, przymarzają często do lodu, a te które uda się uratować trafiają do różnych ośrodków pomocy.
Wiek najdłużej żyjącego na wolności łabędzia niemego wynosi 21 lat, w niewoli dożywają nawet 30 lat.
Sowa ta zamieszkuje stare lasy z borami, często również z otwartymi wodami, zrębami, polanami, a także lasy górskie oraz buczynowe. Podobnie jak inne sowy, puszczyk prowadzi osiadły tryb życia i nie opuszcza swojego rewiru lęgowego. Gniazduje w złamanym pniu (złomie), budce lęgowej, dużej dziupli lub opuszczonym gnieździe ptaka szponiastego. Jest to sowa bardzo agresywna, przed opuszczeniem gniazda przez młode może zaatakować. Gdy napotka się zamieszkałe gniazdo puszczyka uralskiego, najlepiej jak najszybciej się oddalić obserwując jednocześnie rodziców.
Puszczyki uralskie zjadają drobne ptaki (w tym również inne sowy), norniki, żaby i owady, które wypatrują z niskiej czatowni.
Puszczyk mszarny to duża sowa, niewiele mniejsza od największej sowy na świecie – puchacza. Główną cechą charakterystyczną tej sowy jest duża szlara (krótkie pióra rosnące promieniście wokół oczu i dzioba), przypominająca słoje przeciętego pnia drewna. Aktywna jest w ciągu dnia i o zmierzchu. Poluje z wysokiej czatowni, atakując z lotu ślizgowego. Posiada doskonały słuch, dzięki temu ofiarę potrafi zlokalizować nawet pod głębokim śniegiem. Żywi się gryzoniami, w większości nornikami. Sporadycznie chwyta również drobne ptaki.
Jest to jedna z agresywniejszych sów (obok puszczyka uralskiego), szczególnie w okresie lęgowym potrafi zaatakować nawet człowieka. W krajach skandynawskich istnieją konkretne wytyczne dla ornitologów, którzy obrączkują młode puszczyki mszarne. Mianowicie, do gniazda nie można podchodzić w pojedynkę, należy mieć założony na głowę kask z maską, która osłania twarz, skórzane rękawice oraz gruby kombinezon.
Puchacz jest największą sową świata. Zamieszkuje góry i rozległe lasy, preferuje tereny skaliste, wąwozy i stare drzewostany, sąsiadujące z terenami otwartymi. Jest aktywny o zmierzchu i w nocy. Dnie spędza w gęstych, dojrzałych świerkach lub jodłach, w jaskini lub szczelinie skalnej. Jest to ptak bardzo skryty. Gniazdo buduje na niedostępnej półce skalnej lub rzadziej na ziemi pod głazem, wyjątkowo w opuszczonym gnieździe ptaka szponiastego. Puchacze bardzo chętnie osiedlają się również w pobliżu gniazdowania ptaków wodnych, wtedy łatwo mogą zaspokoić potrzeby pokarmowe swego potomstwa. Zjadają głównie szczury, myszy, króliki, zające, krety, gołębie, krukowate, ptaki wodne, młode lisy, a także sarny.
W sytuacji zagrożenia puchacz odwodzi intruza od gniazda z pisklętami, udając rannego i kwiląc
Młode puchacze uzyskują lotność po 7 tygodniach od wyklucia, ale wcześniej opuszczają gniazdo, pozostając w jego pobliżu, poruszają się w tym czasie po ziemi. W tym okresie najbardziej narażone są na ataki drapieżników, takich jak lisy, jenoty, wilki czy zdziczałe psy. W pełni samodzielne stają się po 24 tygodniach. Na wolności dożywają ponad 20 lat, natomiast w ogrodach zoologicznych dożywają nawet 60 lat.
Wieloszpon należy do bażantów. Zamieszkuje wiecznie zielone, gęste lasy do wysokości nawet 2000 m n.p.m. Najbardziej aktywne są w godzinach rannych i popołudniowych, a nocują na drzewach, kilka metrów nad ziemią. Cechą charakterystyczną są podwójne ostrogi u samców.
To najbardziej odporne na zimowe warunki wieloszpony, spośród wszystkich gatunków, choć trzeba zaznaczyć, że młode pierwszą zimę powinny spędzić w miejscu, gdzie temperatura utrzymuje się powyżej 0°C. Natomiast w kolejnych latach, w przypadku silnych mrozów, trzeba ptakom zapewnić suche i osłonięte od wiatru miejsce.
W diecie wieloszponów znajdują się owoce, ziarna, zielone części roślin, pędy bambusa, owady i ich larwy.
Sowa jarzębata należy do rodziny puszczykowatych. Gniazduje w dziupli, złomie lub w opuszczonym gnieździe ptaka szponiastego lub krukowatego. Poza okresem lęgowym żyje samotnie, zwykle leci bardziej na południe w poszukiwaniu pokarmu. Głównie żywi się nornikami, ale poluje również na inne gryzonie i małe ptaki.
Jest to gatunek sowy aktywnej w dzień, najczęściej polującej z czatowni, ale zdarza się również, że atakuje ptaki w powietrzu. Poza tym chętnie przesiaduje na drutach energetycznych i słupach w pobliżu osad ludzkich, z uwagi na łatwiejszy dostęp do gryzoni w okresie zimowym, jest przy tym mało płochliwa. W porównaniu do innych gatunków sów ma słabo rozwinięty mechanizm cichego lotu.
Sowy jarzębate łączą się w pary monogamiczne na okres lęgowy, który trwa od końca marca do czerwca. W tym czasie samica składa jaja w odstępach dwudniowych, nawet do 12 sztuk, a ile ich dokładnie będzie zależne jest od dostępności pokarmu na danym terenie.
Zamieszkuje kompleksy leśne, a szczególnie tereny urozmaicone, takie jak kępy drzew, graniczące z łąkami, polami czy strumykami do wysokości nawet 2400 m n.p.m. Gniazdo buduje głęboko w lasach, górach i nadmorskich klifach, najczęściej z gałęzi, cienkich patyków, perzu, mchu, suchej trawy, sierści i wełny.
Kruk w pary łączy się na całe życie i jest ptakiem osiadłym. Średnio dożywają 10-15 lat na wolności, chociaż zdarzały się osobniki w wieku 40 lat. Znany jest przypadek, że kruk w londyńskiej twierdzy Tower dożył 44 lat. Kruki są uznawane za gatunek inteligentny, ponieważ potrafią wykorzystać wcześniej zdobytą wiedzę do rozwiązywania problemów (prostych łamigłówek matematyczno-fizycznych).
W wielu kulturach kruk występował jako symbol religijny oraz pełnił rolę strażnika tajemnic. W chrześcijaństwie posiadał cechy negatywne, oznaczające pogan i ateistów. W wielu tradycjach kojarzony był jako zły omen i posłaniec śmierci z uwagi na czarny kolor i odżywianie się padliną. W mitologii uznawany był za ptaka wróżebnego i proroczego, symbolizował inteligencję. Podobnie jak inne ptaki krukowate, potrafi naśladować dźwięki otoczenia, w tym nawet mowę ludzką.
Kruki to ptaki wszystkożerne. Zjadają owady, dżdżownice, płazy, gady, małe ssaki, pisklęta, jaja ptasie oraz różne odpady spożywcze. W celu uzupełnienia diety spożywają nasiona, żołędzie i owoce. Jeżeli kruk zdecyduje się na polowanie to zwykle na osobniki chore lub osłabione. Zimą i jesienią żywią się głównie padliną. Spełniają przy tym bardzo pożyteczną rolę: z jednej strony sanitarną, a z drugiej strony ptaki te, patrolując okolicę, potrafią szybko zlokalizować padlinę, pojawiają się przy niej jako pierwsze i głośno kracząc, wabią w ten sposób inne kruki i okoliczne zwierzęta.
Zamieszkuje gęste lasy często rosnące na zboczach, położone na wysokości od 200 do 2300 m n.p.m. Najczęściej widywany jest w godzinach rannych i popołudniowych, zwłaszcza podczas mgły, gdy widoczność jest niska. Żeruje na ziemi pod baldachimem gęstych krzewów i drzew. Noc spędza na gałęziach drzew. Poza okresem lęgowym kiśćce żyją samotnie. Prowadzą skryty i naziemny tryb życia, unikając kontaktu z człowiekiem. Nazwa łacińska tego kiśćca Lophura swinhoii pochodzi od brytyjskiego ornitologa Roberta Swinhoe’a, który jako pierwszy opisał ten gatunek w 1862 roku.
Środowisko, w którym występuje frankolin to zwykle tereny suche (stepy) lub półsuche, również blisko brzegów rzek, jezior oraz skraje lasów.
Frankolin żółtogardły jest najbardziej aktywny o świcie i zmierzchu. Dymorfizm płciowy praktycznie nie występuje u tych ptaków. Samiec różni się od samicy tylko tym, że jest niewiele większy i posiada ostrogi. Podczas godów samce wchodzą na szczyt termitier lub na większe kopce utworzone ze skał i tam starają się swoim śpiewem wabić samice. Ptaki te żyją zwykle w parach lub niewielkich stadach liczących do 5-6 osobników. Często podążają za większymi zwierzętami roślinożernymi, takimi jak słonie czy nosorożce, wybierając z ich odchodów niestrawione ziarna.
Nazywany jest również kiśćcem srebrzystym. Piękny, ciekawski, wytrwały i majestatyczny ptak. Zasiedla gęste, górskie lasy, tereny porośnięte gęstymi zaroślami, bambusami, paprociami na wysokości 700-2100 m n.p.m., oraz pola uprawne. Świetnie znosi niskie temperatury, a nawet mrozy. Jest to raczej naziemny ptak, do lotu podrywa się w momencie zagrożenia. Odżywia się nasionami, owadami, zielonymi częściami roślin, korzonkami, jagodami czy wygrzebanymi z ziemi cebulkami.
W Chinach był znany i hodowany od najdawniejszych czasów. Jego wizerunek występował w starożytnej sztuce, a w literaturze uosabiano go z mitycznym białym feniksem.
Zamieszkuje tereny rolne z osłonami, takimi jak zagajniki z gęstym podszytem, krzewiaste zarośla, plantacje drzew iglastych, a także duże ogrody i parki. Jest to gatunek osiadły, którego osobniki noc spędzają na drzewach, a czasem w szuwarach. Wczesną wiosną można zobaczyć turnieje pomiędzy samcami, które już od jesieni otaczają się gromadkami samic, wspólnie z nimi żerując. Niektóre tworzą męskie grupy lub spędzają zimę samotnie.
Zimą i po zbiorze zbóż żywią się głównie pokarmem roślinnym, natomiast latem: owocami leśnymi i nasionami, korzonkami, ziarnami chwastów i zbóż oraz owadami. Czasem mogą upolować nawet małe żaby, jaszczurki, gryzonie, małe ryby. Nie pogardzą także padliną. Podobnie jak u większości ptaków grzebiących, młode odżywiają się głównie pożywieniem zwierzęcym.
Przychylność rolników zyskały po rozpowszechnieniu informacji, że jako jedne z nielicznych ptaków zjadają stonkę ziemniaczaną.
Osobniki tego gatunku są odporne na niskie temperatury. Zamieszkują rzadkie lasy mieszane i liściaste, z podszytem krzewiastym, na wyżynach i w górach od 300 m do 2000 m n.p.m. W środowisku naturalnym żyją w niewielkich rodzinnych grupkach, natomiast w okresie lęgowym każdy kogut oddziela się od stada z jedną lub dwiema samicami w poszukiwaniu własnego rewiru. Noce spędzają w koronach drzew, chociaż nie są zbyt sprawne w locie, ze względu na długi ogon.
Bażant królewski jest największym z długoogoniastych bażantów. Jego pokarm jest głównie roślinny: owoce, zielone części roślin, nasiona, żołędzie, ale także owady, ślimaki i dżdżownice. Owoce zjada bezpośrednio z krzewu, ale większość pożywienia poszukuje, rozgrzebując nogami ziemię.
Samce są mniej więcej o jedną trzecią większe od samic. Ze względu na wielkość, jest nie do pomylenia z żadnym innym kurakiem. Poza tym posiada bardzo długi ogon (podniesiony i wachlarzowato rozłożony podczas toków) i długą szyję (podczas toków uniesiona, z nastroszonymi piórami). Prowadzi osiadły tryb życia, preferuje stare, dojrzałe bory iglaste, drzewostany sosnowe obfitujące w jagody, z domieszką osiki i świerka, unikając terenów otwartych. Wiosną można obserwować widowiskowe gromadne toki. Startuje z bardzo głośnym trzepotem skrzydeł.
Latem jadłospis głuszców jest niezwykle urozmaicony, obejmuje pędy wielu gatunków roślin, mrówki i ich larwy, drobne owady, pajęczaki oraz inne bezkręgowce, małe jaszczurki i gryzonie, a także owoce runa leśnego (głównie borówki). Natomiast zimę potrafią przetrwać jedząc tylko igły sosen, jodeł lub świerków, siedząc przez kilka miesięcy w jednej kępie starodrzewu. W tym czasie połykają ogromne ilości kamyków, które jako gastrolity pozostają w ich żołądku mięśniowym i służą do rozcierania twardego zimowego pokarmu.
Cietrzew prowadzi osiadły tryb życia. Zasiedla różnorodne biotopy: od podmokłych łąk i torfowisk, aż po wrzosowiska, skraje lasów i jałowe wyspy. Samce są wyraźnie większe od samic. Wczesną wiosną odbywają się gromadne toki, wówczas wiele samców gromadzi się na ziemi w otwartym terenie. Pojedyncze samce mogą bulgotać z wierzchołków drzew nawet latem.
Cietrzewie licznie występują na poligonach wojskowych, gdzie nierzadko jeżdżą czołgi i wybuchają pożary wzniecane przez pociski artyleryjskie, które okazują się mniejszym niebezpieczeństwem, niż obecność zbieraczy jagód i grzybów, wałęsające się psy i koty, liczne lisy czy jenoty.
Latem cietrzewie odżywiają się podobnie jak głuszce. Ich pokarmem są więc pędy różnych roślin, mrówki i inne drobne owady, pajęczaki i inne bezkręgowce, małe jaszczurki oraz owoce runa leśnego. Zimą są to natomiast pączki wierzby, brzozy, osiki, olchy i innych drzew liściastych.
Nierozłączka czarnogłowa to papuga, która żyje w niewielkich grupach, zasiedlając tereny leśne, parki i ogrody. Nocują stadnie w jednym miejscu. W pary łączą się na całe życie. Dla wzmocnienia i utrwalania więzi, nawzajem czyszczą i dbają o swoje pióra. U czarnogłówek dymorfizm płciowy praktycznie nie istnieje, a niewielkie różnice można zauważyć jedynie w kształcie budowy głowy, ale jest to zauważalne w momencie, gdy samiec siedzi blisko samicy. Każda para buduje własne gniazdo, najczęściej z kory i traw, w środku wyścielone drobnymi, świeżymi gałązkami, które utrzymują odpowiednią wilgotność w czasie inkubacji jaj (ok. 90%).
Jeżeli zdecydujemy się na zakup tego gatunku jako domowego pupila, należy pamiętać, że jest to papuga dość hałaśliwa, a w niewoli dożywają nawet kilkunastu lat.
Dietą nierozłączek są nasiona traw, chwastów, krzewów, owoce, zielone części roślin, a czasem nawet drobne owady.
Kiściec żółtosterny zamieszkuje wiecznie zielone gęste lasy tropikalne do wysokości 900 m n.p.m., występuje również na suchych zboczach, niedaleko pól uprawnych i wzdłuż rzek.
Kiśćce w naturze najczęściej bywają widywane w niewielkich stadach, składających się z jednego samca i 4-5 kur. Pożywienia szukają m.in. grzebiąc w ściółce i wyjadając korzonki. Jak większość bażantów, nocują wysoko na drzewach.
Nazwa gatunku wywodzi się od dawnej nazwy Tajlandi czyli Syjamu, dlatego też został uznany narodowym ptakiem tego kraju. W Polsce potocznie nazywany „prałatem”, co odnosi się szczególnie do samców, których kolorystyka zbliżona jest do ornatów, używanych niegdyś przez duchownych w czasie odprawiania liturgii w kościele katolickim.
Żerują wcześnie rano albo późnym popołudniem, w niewielkich grupach na otwartych, nasłonecznionych terenach, ale zawsze blisko krzewów, w których mogą szybko się ukryć w razie niebezpieczeństwa. Żywią się głównie owadami i ich larwami, drobnymi kręgowcami, nasionami i zielonymi częściami roślin.
Spośród 50 gatunków bażantów żyjących na świecie, uważa się, że kiściec ognisty jest jednym z najładniejszych, tuż obok bażanta złocistego. Drugi człon łacińskiej nazwy tego gatunku pochodzi od słowa „ignis”, co oznacza ogień. Odnosi się to zapewne do ubarwienia grzbietu, brzucha oraz ogona samca, które przypomina ogniste płomienie. Samice natomiast są już ubarwione zdecydowanie skromniej, w odcieniach brązu z białym nakrapianiem na piersi i brzuchu.
Ich naturalnym siedliskiem są gęsto porośnięte, z podszytem bambusowym, wiecznie zielone lasy tropikalne do wysokości 1000 m n.p.m. Lubią także tereny podmokłe w pobliżu strumieni i rzek. Poszukując pokarmu, często grzebią w ziemi, zjadając korzonki roślin oraz drobne zwierzęta. Obserwowano również, jak polowały na drobne ryby w płyciznach. Często zjadają także kraby, uzupełniając dietę owocami, liśćmi i owadami.
Nazywany jest także bażantem Edwardsa. Jean-Frédéric Émile Oustalet jako pierwszy opisał te ptaki naukowo w 1896 r. oraz nadał im nazwę dla upamiętnienia francuskiego zoologa Alphonse’a Milne-Edwardsa, po którym objął stanowisko przewodniczącego Towarzystwa Zoologicznego Francji.
Kiściec zamieszkuje wschodnie zbocza górskie Wietnamu na wysokości do 600 m n.p.m., porośnięte gęstymi lasami, których roślinność ogranicza nasłonecznienie. Całkowita powierzchnia, na której występują liczy 6 500 km2. Niewiele jest informacji o zachowaniu ptaków w warunkach naturalnych.
U kiśćców annamskich występuje wyraźny dymorfizm płciowy. Żyją przeważnie w parach. W niewoli żyją nawet 20 lat. Choć pochodzą z ciepłych rejonów, bardzo dobrze znoszą nasze zimy.
Zamieszkuje młodsze, gęste, ciemne lasy sosnowe i modrzewiowe bez runa, rzadziej mieszane z bogatszym runem. Dzień spędza na ziemi w poszukiwaniu pożywienia, noc natomiast wysoko na drzewie. Trudno zaobserwować ten gatunek w jego naturalnym gęstym i ciemnym środowisku, dlatego też niewiele wiadomo o jego zachowaniu w naturalnych warunkach. Jest bardzo płochliwy. Spłoszony ucieka piechotą, rzadko podrywa się do lotu.
To jeden z najwcześniej sprowadzonych bażantów do Europy. Pierwsze osobniki trafiły do Anglii. Choć źródła podają różne daty, wiadomo, że nastąpiło to między XVII a XVIII w.
Jest najbardziej kolorowy ze wszystkich gatunków bażantów, a wielu ornitologów uważa, że jest to jeden z najpiękniejszych ptaków na świecie. Dietę bażanta złocistego stanowią pędy bambusa, ziarna zbóż, bezkręgowce oraz źdźbła traw.
Jest blisko spokrewniony z bażantem diamentowym, z którym swobodnie się krzyżuje, co spowodowało obecność mieszańców w wielu hodowlach na świecie.
Jest to gatunek endemiczny, występujący tylko w Japonii, gdzie opisano pięć podgatunków. W naszym ogrodzie znajduje się podgatunek Syrmaticus soemmerringii soemmerringii, który jest jednym z najrzadziej spotykanych w hodowlach na świecie.
Bażanty miedziane zamieszkują rejony górskie do wysokości 1800 m n.p.m., zwykle lasy iglaste, ale również mieszane, w niedużej odległości od strumieni i rzek. Widywane są na górskich polanach i zdarza się, że podchodzą pod ludzkie osady, mimo że uważane są za bażanty dość skryte. W razie niebezpieczeństwa chowają się w zaroślach lub odlatują. Nocują wysoko w koronach drzew. W Japonii jest to gatunek łowny. Bardzo dobrze znoszą warunki zimowe.
Żywią się nasionami, owocami, żołędziami, zielonymi częściami roślin. Uzupełniają dietę owadami, ich larwami, a czasem nawet drobnymi skorupiakami.
Występuje w wysokogórskich prześwietlonych lasach z gęstym podszytem. Zwykle są to skaliste zbocza lasów iglastych i mieszanych do granicy śniegu, na wysokościach 3000-4500 m n.p.m., w pobliżu źródeł wody (zimą zastępuje ją śniegiem). W okresie zimowym łączą się w większe grupy i schodzą do lasów w niższych rejonach. Samce i samice uszaka ubarwione są jednakowo, lecz samica jest nieco mniejsza od samca i nie posiada ostróg. W okresie lęgowym żyją w parach, przebywając w gęstych zaroślach (często różanecznikowych). Jak wszystkie uszaki, w ziemi ryją tylko dziobem, który jest silny i szeroki. Podczas żerowania, przeważnie rano lub późnym popołudniem, wychodzą na otwartą przestrzeń, ale zawsze blisko krzewów lub ściany lasu. W diecie uszaków znajdziemy bulwy, korzonki, nasiona, owady i ich larwy, jagody oraz różne części roślin, (w tym młoda kora).
W środowisku naturalnym uszak jest gatunkiem ginącym (utrata siedlisk z powodu wycinki lasów i polowania), choć miejscami bywa jeszcze powszechny. W hodowli łatwo się oswaja i nawiązuje kontakt z opiekunem, natomiast w okresie godowym należy uważać, ponieważ niektóre samce bywają agresywne.
Nazwa została nadana na cześć holenderskiego przyrodnika Coenraada Jacoba Temmincka. Zwany jest również tragopanem modrolicym. Jest co prawda najmniej zagrożony spośród tragopanów, ale przez wielu uważany jest za najładniejszego. Zamieszkuje tereny wilgotnych, chłodnych, wysokogórskich lasów (często rododendronowych lub bambusowych) na wysokości 1000-3600 m n.p.m., gdzie rzadko przebywa w pełnym słońcu. Prowadzi skryty i nadrzewny tryb życia. Gniazdo zakłada przeważnie na drzewach lub półkach skalnych, zajmuje też często gniazda innych ptaków, skąd pisklęta po wyschnięciu wyskakują na ziemię. Jako jedyne z bażantów nie zakładają gniazd na ziemi.
Tragopany żywią się zielonymi częściami roślin, bulwami, korzonkami, owadami, larwami, natomiast w mniejszej ilości ziarnami.
Płomykówka jest średniej wielkości sową z rodziny płomykówkowatych, zamieszkującą wszystkie kontynenty oprócz Antarktyki. Występuje na osiedlach ludzkich w pobliżu pól i łąk, równinach z zadrzewieniami, wrzosowiskach i polach. Intensyfikacja rolnictwa zmniejsza obszar jej występowania. Zagrożeniem są dla nich także wyjątkowo mroźne zimy.
Dymorfizm płciowy u płomykówki jest słabo zaznaczony – samice są nieco większe od samców. Cechą charakterystyczną tych sów jest szlara w kształcie serca i czarne oczy. Wierzchnie pióra są koloru szarobrązowego z nielicznymi drobnymi plamkami, a lotki i sterówki – jasnobrązowe w ciemniejsze pasy.
Płomykówki wydają charakterystyczne okrzyki: wysokie, chrapliwe skrzeczenie trwające średnio 2 sekundy. Obie płcie odzywają się z reguły tylko w sezonie lęgowym.
Ich pożywieniem są drobne ssaki: gryzonie, norniki, myszy, ale nie pogardzi również małymi ptakami, płazami, nietoperzami czy owadami (głównie ćmy). Poluje o zmroku, nocą i o świcie, z reguły szuka ofiary lecąc nisko nad polem lub łąką. Przy polowaniu posługuje się przede wszystkim dobrze rozwiniętym słuchem, ale też wzrokiem. Płomykówka potrafi zbliżyć się do ofiary bezszelestnie, dzięki specyficznej budowie piór (podobnej do puchu). Dzięki asymetrycznym uszom poradzi sobie z upolowaniem ofiary nawet w kompletnej ciemności.
Nazywany jest również monalem. To niezwykle piękny i elegancki ptak. Samce charakteryzują się metaliczną barwą piór, które wspaniale mienią się w blasku słońca. Samica, podobnie jak u większości bażantów, ubarwiona jest dość jednolicie w kolorze brązowym. Ich naturalnym środowiskiem są lasy dębowo-jodłowe z otwartymi zboczami trawiastymi i klifami położonymi na wysokości od 2500-5000 m n.p.m. W zimie schodzą na około 2000 m n.p.m., gromadząc się w większe stada. Ich silne nogi i dość duży, zakrzywiony i mocny dziób przystosowane są do kopania w twardym górskim gruncie, który przekopują nawet do 25 cm głębokości, ścierając przy tym dziób, który ma tendencję do przerastania.
Olśniak jest narodowym ptakiem Nepalu.
W połowie XIX wieku do Europy sprowadzono pierwszych przedstawicieli tego gatunku.
Jest ptakiem z rodziny sokołowatych. Nazywany jest również sokołem kobuzem, sokolikiem drzewcem lub sokołem leśnym. Zamieszkuje tereny starych, prześwietlonych lasów nizinnych oraz zadrzewienia śródpolne.
Kobuz atakuje ptaki w locie, na siedzące na ziemi lub na gałęzi na ogół nie reaguje. Podczas ataku tak się rozpędza, że gdyby chciał wbić szpony w ptaka siedzącego na gałęzi, nie zdołałby się zatrzymać i mógłby rozbić się lub zwichnąć nogi.
Jest jednym z najsprawniej latających ptaków drapieżnych. W locie, kształtem przypomina jerzyka i poluje na niego, czego nie potrafi żaden inny europejski ptak drapieżny (za wyjątkiem samca sokoła wędrownego).
Za dnia poluje w sposób bardzo szybki, zwinny i dynamiczny na małe ptaki, wieczorem natomiast w czasie spokojnego lotu chwyta szponami, głównie nad taflą wody, fruwające ważki i chrząszcze, które zaraz po złapaniu pozbawia skrzydeł i od razu połyka.
Długość życia tego gatunku wynosi około 10-15 lat.
Ptak ten należy do rzędu grzebiących. Nazywany bywa również grdaczem. Zamieszkuje tropikalne lasy lub ich obrzeża, a szczególnie lubi gęste zarośla. Obie płcie ubarwione są w taki sam sposób, ale samce są większe od samic. Po wykluciu samice są najpierw czerwonobrązowe, a potem dopiero wybarwiają się na czarno.
Czubacze swoją nazwę wzięły od narośli, którą noszą na głowie. Wielkością zbliżona ona jest do gołębiego jaja, a w środku jest pusta, więc nie stanowi ciężaru dla ptaka. Funkcja tej ozdoby nie jest do końca potwierdzona. Być może służy do oznaczenia terytorium i łatwiejszej identyfikacji osobników tego samego gatunku. Przypuszcza się, że podczas tokowania, działa jak pudło rezonansowe, dzięki czemu głos jest bardziej donośny i słyszalny z większej odległości (ponad 1 km).
Czubacze wbrew pozorom bardzo dobrze potrafią latać i sprawnie przemieszczają się z jednego drzewa na drugie. Nocują zwykle wysoko na drzewach.
W diecie czubaczy znajdują się nasiona, opadłe owoce, liście, kwiaty, czasem drobne zwierzęta. Pisklęta odżywiają się również owadami.
Zagrożeniem dla tego gatunku jest utrata siedlisk, polowania oraz kłusownictwo. Indianie umieszczają głowy tych ptaków przy wejściu do domu, a ich liczba wyznacza status społeczny gospodarza. Zdarzało się również wykorzystywanie narośli czubaczy jako biżuterii.
Bażant himalajski potocznie nazywany jest bażantem Wallicha. Nazwa ta nadana została przez Thomasa Hardwicke’a (angielskiego generała, ale również zoologa badającego gatunki zwierząt) na cześć duńskiego botanika Nathaniela Wallicha, który zajmował się opisywaniem roślin azjatyckich.
Bażant ten żyje na stromych stokach, w wysokich trawach i zaroślach na wysokości od 1100 do 3300 m n.p.m. Jest wytrzymały na bardzo niskie temperatury. Chętnie poszukuje pokarmu, przekopując podłoże silnym dziobem, podobnie jak robią to uszaki i olśniaki. Żywi się głównie bulwami, korzonkami, jagodami oraz owadami i ich larwami, a wiosną przede wszystkim zielonymi częściami roślin.
Nigdy nie zaobserwowano osobników tego gatunku pijących wodę, być może dlatego, że bażanty himalajskie są bardzo czujne i w momencie zagrożenia chowają się w kępach traw, a w ostateczności odlatują. Kury są mniejsze od samców, nie posiadają ostróg, mają mniejsze zaczerwienienie w okolicach oczu oraz mniejszy grzebień.
Jest to bardzo spokojny i delikatny ptak z rodziny kurowatych, dożywający nawet 15 lat. Tereny, które zamieszkuje to zwykle gęsta, wiecznie zielona dżungla z wysokimi drzewami oraz lasy suche i skaliste. Argus prowadzi głównie skryty i naziemny tryb życia. W razie niebezpieczeństwa chowa się głęboko w gęstych zaroślach. Noc spędza wysoko w koronach drzew. Żeruje zwykle wcześnie rano lub pod wieczór. W jego diecie są owoce, bezkręgowce wygrzebane ze ściółki, zielone części roślin oraz nasiona. Poza okresem lęgowym żyje samotnie.
Po raz pierwszy argusy opisał Karol Linneusz w 1766 r. i nadał im nazwę, pochodzącą od stuokiego olbrzyma z mitologii greckiej – Argosa.
Samce posiadają bardzo długi ogon, w którym najdłuższe są dwie środkowe sterówki. Samice odróżnia od samców brak bogato udekorowanych i wydłużonych sterówek drugiego rzędu oraz krótszy ogon. Pióra tych ptaków wykorzystywane są przez rdzennych mieszkańców Półwyspu Malajskiego, Sumatry czy Borneo do ozdabiania rytualnych nakryć głowy.
Ciekawostką jest fakt, że ptaki te są w stanie przewidzieć trzęsienie ziemi na 1-2 dni przed jego nadejściem, wydają wtedy przeraźliwe dźwięki. Aktualnie trwają badania nad tym, w jaki sposób wyczuwają fale sejsmiczne.
Rozmnażanie:
Tokowanie jest spektaklem niezwykle widowiskowym, nie tylko wśród bażantów, ale i wszystkich ptaków. Zaczyna się już w lutym, a kończy w sierpniu. Kogut wydeptuje określony teren na dnie lasu (około 8 m2), wcześniej czyszcząc to miejsce z opadłych liści i gałęzi i wydobywa z siebie głośne „okrzyki” (jest to najgłośniej tokujący bażant świata). Jednocześnie unosi ogon i rozpościera skrzydła w wielki wachlarz, połyskując setkami trójwymiarowych oczu na lotkach drugiego rzędu, których długość wynosi od 80 do 100 cm.
Jest ptakiem wędrownym z rodziny drozdowatych. Chętnie zamieszkuje lasy, zarośla, nadrzeczne łęgi, aleje drzew, parki i ogrody. Często gnieździ się w małych koloniach, w celu ochrony przed ptakami krukowatymi, które przegania w locie, czasem bombardując je odchodami. Mniejsze ptaki chętnie zakładają swoje gniazda w pobliżu kwiczołów, korzystając z ich ochrony.
Samce różnią się od samic jedynie bardziej intensywnym ubarwieniem. Obecnie szacuje się, że w Europie mieszka 20 milionów par tego gatunku. Niegdyś chętnie polowano na kwiczoły, ponieważ owoce jarzębiny i jałowca zjadane przez te ptaki, nadawały ich mięsu charakterystyczny smak i aromat, który był bardzo ceniony. W XIX wieku tylko na Śląsku jesienią i zimą odławiano nawet 100 tysięcy kwiczołów.
Kuropatwy zasiedlają otwarte tereny rolne, najchętniej pola uprawne (z remizami lub kępami krzaków na miedzach), ale także łąki i ugory z wyższą roślinnością. Prowadzą osiadły i naziemny tryb życia. Są bardzo towarzyskie, trzymają się w zwartych stadkach. Są ptakami nerwowymi i bardzo płochliwymi. W chwili zagrożenia zastygają lub z wyprzedzeniem odbiegają. Ptaki te w dzisiejszych czasach nie mają łatwo. Dawniej miały mnóstwo pokarmu i miejsc do gniazdowania na licznych i urozmaiconych miedzach. Dziś monokultura zbożowa im nie sprzyja, ponieważ nie ma w niej odpowiedniego pokarmu oraz schronienia. Żywią się nasionami, owadami w różnym stopniu rozwoju oraz liśćmi.
Kulony są raczej mało związane z wodą. Zamieszkują nieużytki, piaszczyste wydmy, wrzosowiska, suche, porośnięte ubogą roślinnością tereny, sąsiadujące ze starorzeczami. Najbardziej aktywne są od zmierzchu do świtu, ale aktywność w ciągu dnia też nie należy do rzadkości, choć łatwiej je usłyszeć niż zobaczyć. Gniazdo zakłada w płytkim zagłębieniu w ziemi, w miejscu otwartym, zapewniającym dobrą obserwację otoczenia oraz ubogim w roślinność. Gniazdo jest zazwyczaj skromnie wyłożone kamyczkami lub źdźbłami. W Polsce gatunek jest wymierający, zostało dosłownie kilka par. Odżywia się głównie owadami, drobnymi ślimakami i dżdżownicami.
Ptak wędrowny nazywany również siwką. Zamieszkuje suche, ciepłe, otwarte tereny z pojedynczymi drzewami, zagajnikami i luźnymi lasami, obfitującymi w duże owady naziemne. Zjada głównie chrząszcze, świerszcze, szarańczaki, żuki gnojowe, dżdżownice, żaby, jaszczurki, małe węże i młode ptaki. Gniazdo zakłada zwykle w dziupli po dzięciole czarnym lub w naturalnych otworach spróchniałych drzew liściastych, chętnie zajmuje również odpowiedniej wielkości budki lęgowe.
Na południu Europy kraski zamieszkują nisze w stromych skałach i szczeliny w wysokich budynkach. W Polsce liczebność ich ciągle spada. Przyczyna tego stanu rzeczy tkwi w zmianie krajobrazu rolniczego, likwidacji zadrzewień śródpolnych i wycinaniu starych, dziuplastych drzew. Na globalny spadek liczebności ma również wpływ stosowanie pestycydów we wschodniej Afryce do zwalczania plag szarańczy, co może powodować masowe zatrucia zimujących tam ptaków.
Jest to gatunek ptaka z rodziny kurowatych, u którego płeć jest trudna do rozpoznania. Samiec od samicy różni się tym, że posiada ostrogi i jest nieco większy. Zgodnie z nazwą, ptak ten preferuje lasy bambusowe i gęste, trawiaste zarośla w terenach górskich, położone na wysokości od 1000 do nawet 2000 m n.p.m. Głównym składnikiem ich pożywienia jest bambus, ale chętnie zjadają również różnego rodzaju nasiona, pędy, owoce i bezkręgowce. Bambusówka gniazdo zakłada zwykle na ziemi, dobrze je ukrywa pod krzewem, w pobliżu pnia drzewa lub w trawie. Zimą zbierają się w grupy, liczące nawet kilkadziesiąt osobników. Gatunek ten nie jest zagrożony wyginięciem, ale w Chinach ciągle zmniejsza się jego teren siedliskowy, wskutek prowadzonej na coraz większą skalę gospodarki rolnej oraz urbanizacji.
Bliski krewny bażanta złocistego, z którym w Anglii często się krzyżuje. Zasiedlają wysokogórskie lasy, rozległe krzewy i zarośla bambusowe, żyją w stadach. Żywią się pędami bambusa i zielonymi częściami roślin, nasionami oraz bezkręgowcami. Jest jednym z najchętniej hodowanych bażantów, ze względu na piękny wygląd i mało wymagającą hodowlę. Z tego powodu wielu początkujących hodowców zaczyna swoją przygodę od tego właśnie ptaka.
Jest blisko spokrewniony z orłem sawannowym. Samica jest wyraźnie większa od samca. Gniazduje na otwartych suchych równinach (stepach, pustyniach, półpustyniach) i podgórzach. Jest ptakiem wędrownym, przylatuje w marcu, a odlatuje na zimowiska we wrześniu i październiku do Afryki (ptaki z dalekiego wschodu zimują w Indiach). Gniazdo buduje najczęściej w formie kopca na ziemi lub rzadziej na drzewie. Średnica gniazda wynosi od 70 do 100 centymetrów. W podstawie zbudowane jest z suchych gałęzi (niekiedy z domieszką kości dużych zwierząt), wysłane korą, suchymi roślinami trawiastymi, sierścią, piórami, a nawet resztkami tkanin.
Orzeł stepowy znany jest z różnych technik łowieckich. Zwykle szybuje wysoko, następnie spada na ofiarę lotem nurkowym, chwytając ją w swoje potężne szpony. Potrafi również ukraść zdobycz w locie innym ptakom drapieżnym lub zaczaić się na ziemi obok wejścia do nory.
Wyróżnia się brakiem agresji wobec ludzi, dlatego często wykorzystywany jest podczas pokazów sokolniczych.
Bielik jest największym gniazdującym w Polsce ptakiem drapieżnym. W ostatnich kilkunastu latach jego liczebność w kraju wyraźnie wzrosła, mimo to jest ptakiem rzadkim (poza miejscami w Norwegii). Dorosłe ptaki są raczej osiadłe (poza daleką północą), natomiast młode podejmują wędrówki. W Europie potężniejsze są tylko sępy i orłosępy.
Samce są wyraźnie mniejsze od samic (długość skrzydła i ogona o 10% mniejsza, natomiast masa ciała to różnica nawet 40%). Dorosłe osobniki można rozpoznać nawet z dużej odległości po białym kontrastującym ogonie. Bielik gniazduje nad większymi jeziorami i rzekami oraz na wybrzeżach. Buduje ogromne gniazdo, zbliżone wielkością do gniazda bocianiego, w koronie starego drzewa, blisko pnia lub na półce klifu (nad Atlantykiem). Jeśli para nie jest niepokojona, gniazdo używane jest wielokrotnie.
Dawniej bieliki występowały na terenie całego kraju, gdzie mogły znaleźć pożywienie, co potwierdzają prace archeologiczne. Natomiast w połowie XIX w. nastąpił gwałtowny spadek ich liczebności, głównie z powodu prześladowań przez ludzi. Pod koniec XIX w. bielik był w Polsce na granicy wymarcia. Wówczas populacja nie przekraczała 40 par lęgowych. Nieznaczny wzrost liczebności nastąpił po II wojnie światowej, ale w latach 70-tych znów nastąpił spadek, tym razem prawdopodobnie z powodu środka zwanego DDT (środek owadobójczy). Od lat 80-tych XX w. następuje ciągły wzrost liczebności bielików w naszym kraju. Głównym powodem takiego stanu rzeczy jest objęcie ochroną lęgowisk większości drapieżnych ptaków w Polsce.
Bieliki mylnie nazywane są orłami, wraz z którymi należą do rodziny jastrzębiowatych (Accipitridae), lecz bieliki należą do rodzaju Haliaeetus, a orły do rodzaju Aquila.
Jest to wędrowny gatunek kaczki (należący do grążyc). Gniazduje na tundrowych jeziorach górskich, obfitujących w roślinność wynurzeniową oraz na wybrzeżach morskich i bagnach. Żeruje nurkując na głębokości około 6 metrów.
Jest naszą najmniejszą grążycą (kaczką nurkującą). Różnice płci u podgorzałek są niewielkie, barwy są zbliżone, jedynie u samca odcień brązu jest bardziej intensywny, upierzenie samicy jest ciemniejsze, oliwkowobrązowe. Drugą różnicą są tęczówki oczu, u samca są wręcz białe, u samic natomiast ciemnobrązowe.
Jest to gatunek kaczki nadrzewnej, która gniazda zakłada w dziuplach drzew pochylonych nad wodą, w budkach lęgowych, rzadko również na ziemi pod osłoną pnia lub gęstej roślinności. Kaczki te charakteryzuje dymorfizm płciowy, czyli wyraźne różnice w wyglądzie między samcem a samicą.
Samiec w okresie godowym uzyskuje przepiękne kolory, natomiast w czasie spoczynku upodabnia się barwą do samicy. Uważa się, że to mandarynki są najpiękniejszymi kaczkami. W Chinach uważane są za symbol wierności, ponieważ łączą się w pary na całe życie, a Chińczycy wierzą, że w przypadku śmierci jednej kaczki z pary, druga umiera z żalu.
Bocian czarny jest ptakiem bardzo płochliwym i skrytym. Gnieździ się w rozległych mokrych lasach, szczególnie w starych lasach mieszanych i iglastych, przeplatanych mokradłami i rzekami, głównie w miejscach odludnych. Gniazdo buduje z patyków, wysoko w koronie drzewa, zaraz przy pniu.
Jego ulubiony sposób żerowania polega na brodzeniu w płytkiej wodzie. W razie konieczności pokarmu szuka nawet 10 km od gniazda, np. na stawach rybnych lub rozlewiskach rzek, gdzie mogą łatwo złowić ryby odpowiedniej wielkości.
Odlatuje mniej więcej 2 tygodnie później niż bocian biały. Podczas wędrówki z Europy do Afryki bociany czarne nie są tak silnie związane z cieśninami jak bociany białe, ponieważ w przeciwieństwie do nich częściej wykorzystują siłę mięśni. Dzięki temu nie tłoczą się nad przesmykami i cieśninami, ale przekraczają Morze Czarne szerokim frontem.
Dożywają co najmniej 18 lat, a w ogrodach zoologicznych żyją nawet 30 lat.
Zamieszkuje otwarte obszary rolne, bogate bagniste tereny rzeczne, mokradła, tereny zalewowe, łąki, pastwiska i ugory. Samiec jest niewiele większy od samicy. Przeloty bocianów na zimowiska odbywają się dwiema trasami. Populacja z Europy zachodniej do Afryki przelatuje przez Cieśninę Gibraltarską, natomiast ptaki z Polski i terenów wysuniętych na wschód i południe migrują przez Bosfor. Wybór takich tras wynika z tego, że bociany są szybownikami i do takiego lotu potrzebują prądów powietrznych.
Ptaki te związane są bardzo z gniazdem i to ono łączy je w pary. Jeżeli któryś z ptaków spóźnia się z powrotem z Afryki, jego miejsce zajmuje inny bocian. Czasami doprowadza to do walk między ptakami i w gnieździe zostaje zwycięzca potyczki.
W naturze dożywają ponad 30 lat.
W Europie północno-zachodniej bocian biały jest gatunkiem ginącym, co spowodowane jest głównie osuszaniem terenów oraz ilością linii energetycznych, na których często młode ptaki giną podczas nauki latania. Niestety wiele ptaków ginie również na trasie przelotu, szczególnie w Libanie, gdzie poluje się na bociany, często tylko dla samej rozrywki.
W Polsce gnieździ się ponad 50 tysięcy par, natomiast światowa populacja wynosi około 200 tysięcy par, zatem co czwarty bocian żyjący na świecie pochodzi z naszego kraju.
Najmniejsza z bernikli i jedna z najładniejszych, nie do pomylenia z żadnym innym gatunkiem. Jest również jedną z najrzadszych gęsi na świecie. Ubarwienie samca i samicy niczym się nie różni, gąsior jest jedynie nieznacznie większy od gęsi. Ciekawostką jest fakt, że bernikla rdzawoszyja jest bardzo trudna do zauważenia w stadach innych gęsi, mimo zupełnie odmiennego ubarwienia.
Gatunek chroniony, wymieniony w Dyrektywie Ptasiej. W Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych gatunek ten wpisany jest jako zagrożony wyginięciem. Powodem zmniejszającej się liczby populacji są prawdopodobnie zmiany klimatyczne, zmniejszenie produkcji pszenicy ozimej oraz polowania na trasach przelotu i na zimowiskach.
Należy do rodziny kaczkowatych i nazywana jest również gęsią cesarską. Chętnie zamieszkuje tereny w pobliżu brzegów zbiorników wodnych, deltach oraz górnych odpływach rzek, gdzie znajduje pokarm (roślinność wodną, skorupiaki itp.).
Śnieżyce cesarskie pozbawione są dymorfizmu płciowego, czyli między samcem, a samicą nie występują różnice w wyglądzie. Ze względu na to, że pochodzą z dalekiej północy należą do odpornych ptaków, dlatego bardzo dobrze znoszą warunki zimowe, panujące w naszym kraju. Ptaki te łączą się w pary na całe życie. W lipcu śnieżyce cesarskie przechodzą okres pierzenia, czyli wymieniają pióra na nowe i przez pewien czas nie potrafią latać. Jest to dla nich najbardziej niebezpieczny okres, wówczas często padają ofiarą Inuitów.
Żuraw białoszyi preferuje zdecydowanie tereny podmokłe, mokradła, okolice bagien, trzęsawiska, brzegi jezior czy szerokie doliny rzeczne, sąsiadujące z łąkami czy polami. Często występuje w towarzystwie innych żurawi np. mandżurskich. Samiec jest zwykle większy od samicy. W wyglądzie charakteryzuje się gołą, czerwoną skórą wokół oczu. Cechą wyróżniającą go spośród reszty żurawi jest to, że zadowala się niewielkim obszarem żerowania, gdzie część pokarmu wykopuje dziobem z ziemi. Mimo tego, w celu poszukiwania jedzenia pojawia się również na pobliskich polach uprawnych.
W języku łacińskim słowo „anser” oznacza gęś. Ptaki obu płci ubarwione są identycznie i są tych samych rozmiarów. Gęgawa jest przodkiem gęsi domowej. Średnia długość życia gęgawy wynosi 15 lat.
W Polsce jeszcze przed II wojną światową ludzie mieszkający na wsiach podbierali dzikim gęsiom jajka w celach spożywczych lub podkładali je pod gęś domową, żeby uzyskać pisklęta. Po zakończeniu wojny gęgawy przetrwały tylko na terenach niedostępnych dla ludzi. Od lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX w. obserwuje się wzrost populacji i zajmowanie nowych siedlisk.
Drugi pod względem wielkości żuraw żyjący na świecie. Gniazda budują zawsze na ziemi, często w formie kopca złożonego z różnych traw (szczególnie trzciny), otoczonego wodą. Podczas okresu lęgowego żyją w parach, natomiast w pozostałym okresie tworzą stada. Na czubku głowy żurawia znajduje się czerwony płat skóry, który staję się jaskrawy, gdy ptak jest pobudzony, bądź zaniepokojony.
We wschodniej Azji jest symbolem wierności, szczęścia, długowieczności i nieśmiertelności. W Chinach uważany jest od setek lat za ptaka świętego, jego posągi można znaleźć w starożytnych świątyniach chińskich. Często jest też motywem zdobniczym plecionych mat, dywanów, porcelany. W Japonii samuraje uczyli się odwagi właśnie od żurawi mandżurskich, które w obliczu ataku przez drapieżnika, wydają się być spokojne i niewzruszone. W kulturze japońskiej po dziś dzień jest częstym tematem dzieł sztuki.
Żuraw mandżurski znajduje się w logo Japońskich Linii Lotniczych, oraz w logo Centrum Edukacji Przyrodniczej w Lubinie.
Przeciętny wiek żurawia mandżurskiego na wolności wynosi 30-40 lat, natomiast w niewoli niektóre osobniki potrafią dożyć nawet 70 lat. Dlatego jest to jeden z najdłużej żyjących ptaków na świecie.
Jest to wędrowna gęś średniej wielkości. Zamieszkuje tereny przybrzeżnej tundry, pokryte niską roślinnością, jeziora, rzeki lub wyspy na jeziorze. Na zimowiskach zajmuje położone blisko wybrzeży łąki i pola. Lęgi odbywa w koloniach, w towarzystwie innych gatunków ptaków, na arktycznych wyspach i wybrzeżach, z kamienistymi, stromymi stokami, często również na półkach skalnych nad brzegami wód, aby uchronić jaja przed lisem polarnym.
Samiec nie różni się w ubarwieniu od samicy. Młode ptaki dobierają się w pary na zimowiskach i w pierwszym roku tworzą tak zwane „pary narzeczeńskie”, dopiero w drugim, albo nawet trzecim roku przystępują do lęgów.
Bernikle białolice są monogamiczne, tworzą pary na całe życie. Zwykle u ptaków, które straciły swoich partnerów mija kilka lat, zanim stworzą nowy związek. Bernikle podczas migracji lecą zwykle w linii prostej, ale czasami obserwowane są również w kluczu, czyli formacji w kształcie litery V, z jednym ramieniem dłuższym. W środowisku naturalnym dożywają 25 lat, natomiast w niewoli około 30 lat.
Nazywana również gęsią indyjską. Zamieszkuje śródlądowe zbiorniki i ich brzegi w krajobrazie górskim. Samiec jest zwykle nieco większy od samicy, lecz poza tym w upierzeniu brak jest dymorfizmu płciowego.
Gęś tybetańska widywana jest w Tybecie nawet na wysokości 5 600 m n.p.m. Jest to najwyżej latający gatunek ptaka na świecie. W czasie wędrówek dwa razy do roku przelatuje przez Himalaje na wysokości około 10 000 m, czyli na wysokości lotów samolotów pasażerskich. Obserwowano również stada przelatujące przez najwyższą górę świata – Mount Everest. Przy takiej wysokości stężenie tlenu jest o połowę mniejsze niż na poziomie morza, dlatego gatunek ten jest specjalnie przygotowany do takich lotów, poprzez dopasowanie hemoglobiny do szybkiego adaptowania tlenu. Ptaki te mają również o 6-10% więcej włókien mięśniowych oraz włosowatych naczyń krwionośnych niż gatunki gęsi latających niżej. Na tej wysokości temperatura spada nawet poniżej -50 stopni Celsjusza, a prędkość przelotu wynosi około 80 km/h, a przy sprzyjającym wietrze może wynieść nawet dwa razy tyle. Podczas przelotów w stadzie lecą w kluczu przypominającym kształt litery „V”.
Gęś tybetańska świetnie znosi Polskie zimy, jest wyjątkowo odporna na choroby i ma bardzo łagodny charakter. Na przełomie marca i kwietnia młode ptaki łączą się w pary i pozostają ze sobą do końca życia jednego z osobników, nigdy nie zmieniając partnerów.
Nazywany jest również żurawiem zwyczajnym lub popielatym. To duży ptak z bardzo długimi nogami i długą szyją. Samiec jest wyraźnie większy od samicy. Ubarwienie żurawia jest zwykle jasnopopielate, ale sporo ptaków lęgowych ma rdzawo brązowe grzbiety, ubrudzone podczas wysiadywania w zażelazionej i błotnistej bagiennej wodzie. Żurawie szare to długodystansowi migranci (do Polski przylatują pod koniec lutego, a odlatują na przełomie października i listopada).
Wszędzie, gdzie występują żurawie, zawsze są szanowane i podziwiane przez miejscową ludność, często także przedstawiane w tańcu, na malowidłach lub ceramice. Ciągnące po wiosennym niebie klucze żurawi i ich klangor są na całym świecie traktowane jako zapowiedź wiosny.
Żurawia charakteryzują widowiskowe tańce godowe, wiosną przeważnie w wykonaniu pary lub setek ptaków na zlotowiskach.
U dorosłych ptaków podczas wodzenia piskląt następuje wymiana lotek, które wypadają niemal jednocześnie (całkowite pierzenie odbywa się co 2-4 lata). W wyniku tego ptaki tracą lotność, a odzyskują ją po kilku tygodniach, gdy młode także uzyskują zdolność latania. Ma to związek z potrzebą opiekowania się pisklętami. Gdyby dorosłe ptaki latały w okresie wodzenia piskląt, spłoszone mogłyby nadmiernie się od nich oddalić.
Narodowy ptak Indii. Należy do rodziny bażantowatych (kurowatych) i prawdopodobnie jest najwcześniej udomowionym ptakiem ozdobnym. Znany był w krajach śródziemnomorskich już 3 tysiące lat temu. Paw zwyczajny to najbardziej popularny i najczęściej hodowany na całym świecie gatunek pawia. Nazywany jest również pawiem niebieskim lub indyjskim.
Niezwykle ubarwione samce w szacie godowej ozdobione są długim trenem barwnych piór, pozornie tworzących ogon. Pióra te zaczynają tracić w lipcu i pod koniec lata nie mają już pięknych, ozdobnych piór trenu. Nowe upierzenie wyrasta dość wolno i dopiero wiosną samce znów mogą pochwalić się w całości pięknym upierzeniem.
W naturalnym środowisku pawie żyją w gąszczu dżungli, w pobliżu cieków wodnych, przebywając w małych grupach rodzinnych. Lubią przebywać na terenach pól uprawnych, szczególnie trzciny cukrowej. Przebywają głównie na ziemi, ale bez trudu potrafią wznieść się w powietrze. Nocują wysoko na drzewach.
Samiec jest większy od samicy, którą w okresie wysiadywania jaj świetnie maskuje skromne upierzenie. Pawie charakteryzują się znakomitą czujnością, w razie pojawienia się drapieżnika wszczynają alarm, charakterystycznie trąbiąc.
W Polsce pawie były popularne na dworach królewskich, lecz aby ustrzec się przed kradzieżą ptaków, rozgłaszano informację o nieszczęściach, jakie mogą wywołać pióra trzymane w domach. Pawie pióra były również cenione jako element dekoracyjny strojów ludowych np. czapek krakowskich.
WYSOKOŚĆ CIAŁA: 0,8 – 1,2 m
MASA CIAŁA: 55 – 400 kg
WYSTĘPOWANIE: Ameryka Północna i Południowa
POŻYWIENIE: mięsożerny
WYSOKOŚĆ CIAŁA: 2,1 m
MASA CIAŁA: 540 – 600 kg
WYSTĘPOWANIE: północna Europa oraz Azja
POŻYWIENIE: roślinożerny
DŁUGOŚĆ CIAŁA: 2,75 – 3,4 m
MASA CIAŁA: 4000 – 6000 kg
WYSTĘPOWANIE: Europa, Azja oraz Ameryka Północna
POŻYWIENIE: roślinożerny
WIEK: środkowy perm, 280-265 milionów lat temu
ROZMIAR I WAGA: długość do 3 m, waga około 150 kg
WYSTĘPOWANIE: Teksas, Oklahoma, Nowy Meksyk (USA)
POŻYWIENIE: mięsnożerny
ŚRODOWISKO: obszary błotne Ameryki Północnej
Dimetrodon – dosłownie „dwurozmiarowe zęby”. Tak naprawdę nie należy do dinozaurów! Zaliczany jest do synapsydów, wcześniej nazywanych gadami ssakokształtnymi. Żył w permie (280 – 265 mln lat temu), czyli jeszcze przed erą mezozoiczną. Obszar jego występowania to północna część superkontynentu (Pangea), a większość szczątków została odkryta na terenie USA (Teksas, Oklahoma). Długość ciała wynosiła ok. 3 m, natomiast masa ciała nie przekraczała 150 kg (choć żył Dimetrodon teutonis o masie ciała 24 kg!). Cechą charakterystyczną dimetrodona jest jego grzbiet, a właściwie „żagiel”, który zbudowany był z niezwykle długich wyrostków kręgowych, które pokrywała dobrze ukrwiona skóra. Prawdopodobnie element ten służył do termoregulacji, choć mógł również pełnić ważną rolę w komunikacji wewnątrzgatunkowej. Dimetrodon posiadał zróżnicowane uzębienie. Przednie zęby były większe od tych umiejscowionych w tylnej części szczęk. Uzębienie takie wskazywało na mięsożerność i było na tyle ważną cechą budowy, iż pozwalało na nadanie mu nazwy „dimetrodon”. Kończyny dimetrodona były rozstawione na boki, jak u współczesnych gadów, co mogło utrudniać mu pogoń za ofiarą, a zatem dimetrodon częściej mógł atakować z zaskoczenia.
WIEK: późna kreda, 71,5-64 milionów lat temu
ROZMIAR I WAGA: długość 8,5 m, waga 1500 kg
WYSTĘPOWANIE: Argentyna, pas zachodnio-południowy Ameryki Południowej
POŻYWIENIE: mięsnożerny
ŚRODOWISKO: obszary leśne, równiny
Karnotaur (Carnotaurus) – dosłownie „mięsożerny byk”. Dinozaur z późnej kredy (72 – 69 mln lat temu), którego dobrze zachowany szkielet został znaleziony w 1984 r. przez ekspedycję José Bonaparte na terenie dzisiejszej Argentyny. Do tej pory opisano jeden gatunek karnotaura: Carnotaurus sastrei. Jest to jeden z najlepiej poznanych dinozaurów Ameryki Południowej. Gatunkowa część nazwy pochodzi od właściciela rancza (Angela Sastre’a), na którym znaleziono szczątki dinozaura. Masa ciała oscylowała wokół 1,5 tony, a długość ciała dochodziła do 10 m. Podobnie do innych mięsożerców, posiadał silnie umięśnioną szyję, na której opierała się sporych rozmiarów głowa. Jako jedyny mięsożerca posiadał rogi nad oczami zbudowane z kości czołowej. Być może używał ich do walk międzygatunkowych (pochłaniały siłę uderzeniową), podczas których rzadko dochodziło do uszkodzeń oczu, gdyż były one stosunkowo małe i głęboko osadzone. Poruszał się na dwóch smukłych dolnych kończynach, natomiast górne kończyny były szczątkowe. Dobra adaptacja do biegu mogła być przydatna w polowaniu. Krótkie kończyny górne zakończone były czterema palcami, które nie poruszały się względem siebie, ponieważ były połączone ze sobą na stałe. Tylko dwa środkowe palce były utworzone z paliczków. Pierwszy i czwarty palec składał się z jednej kości. Być może palec pierwszy tworzył zewnętrzną ostrogę. Prawdopodobny jest także brak pazurów na kończynach górnych. Podczas wykopalisk zostały odkryte również odciski skóry karnotaura, stąd też dosyć dobrze poznana jej łuskowata budowa.
WIEK: jura środkowa, 126-125 milionów lat temu
ROZMIAR I WAGA: długość 13 m, waga około 3000 kg
WYSTĘPOWANIE: Europa, Azja, Ameryka Północna
POŻYWIENIE: roślinożerny
Iguanodon – dosłownie „ząb iguany” (legwana). Obecnie klasyfikacja wyróżnia jeden gatunek: Iguanodon bernissartensis, który występował na terenie dzisiejszej Europy, Azji oraz Ameryki Północnej 126 – 125 mln lat temu (wczesna kreda). Nazwany został przez geologa Gideona Mantella w 1825 roku ze względu na budowę zębów, które przypominały zęby iguany (legwana), tylko były większe. W żuchwie posiadał mniej zębów niż w szczękach, a to dlatego, że zęby w żuchwie były szersze. Podczas żucia iguanodon ścierał swoje zęby, jednak były one zastępowane przez nowe i nie groziło mu starcie zębów ze starości. Mógł rozcierać pokarm roślinny przez całe życie z podobną efektywnością. Iguanodon był roślinożerny, a zatem stanowił cel dla mięsożerców. Nie był jednak łatwym celem, ponieważ był masywnych rozmiarów (3 tony masy ciała oraz ok. 10 m długości). Dodatkowo do obrony posiadał kolec na kciuku, który początkowo umieszczany był na jego nosie i dopiero późniejsze odkrycia paleontologiczne pokazały prawdziwe położenie kolca. Reszta palców pomocna była podczas żerowania. Poruszał się na dwóch lub czterech kończynach, przy czym kończyny przednie były o ¼ krótsze od kończyn tylnych. Raczej nie był przystosowany do biegania. Osobniki starsze częściej poruszały się na czterech kończynach, natomiast młode iguanodony raczej były dwunożne.
WIEK: późna jura
ROZMIAR I WAGA: długość 22-27 m, waga do 80 ton
WYSTĘPOWANIE: Ameryka Północna (Kolorado, Utah, Wyoming), Afryka (Algieria, Tanzania)
POŻYWIENIE: roślinożerny
ŚRODOWISKO: obszary leśne
Brachiozaur (Brachiosaurus) – dosłownie „ramienny jaszczur”. Roślinożerny gigantyczny zauropod z późnej jury, który występował w Ameryce Północnej i być może również w Afryce. Jego masa ciała mogła dochodzić do 80 ton, choć zdarzały się też takie brachiozaury, które ważyły ok. 30 ton. Wysokość, jaką osiągał to ok. 13 metrów, natomiast długość mieściła się w zakresie od 22 do 27 metrów. Poruszał się na czterech kończynach, jednak nie były one jednakowej długości. Przednie łapy miał dłuższe, przez co wydawał się jeszcze wyższy (stąd też pochodzi jest nazwa rodzajowa). Kość udowa brachiozaura ważyła ok. 100 kg i mierzyła 2 m. W późnej jurze roślinność była na tyle bujna, że taki gigant mógł do woli pochłaniać pokarm, a musiał pożerać ogromne ilości pokarmu, aby wytworzyć energię do utrzymania się przy życiu. Prawdopodobnie w trawieniu pokarmu roślinnego pomagały gastrolity (kamienie), które brachiozaury połykały i ocierając się o siebie w ich żołądku, rozcierały twardy pokarm. Szkielet brachiozaura prezentowany w Muzeum Historii Naturalnej w Berlinie jest największym szkieletem dinozaura na świecie.
WIEK: jura oraz wczesna kreda 160-144 milionów lat temu
ROZMIAR I WAGA: długość do 25 metrów, dorosły osobnik od 40 do 50 ton
WYSTĘPOWANIE: Chiny oraz Indonezja
POŻYWIENIE: roślinożerny
ŚRODOWISKO: jeziora, rzeki, równiny
Mamenchizaur (Mamenchisaurus)– dosłownie „jaszczur znad potoku Mamen”. Nazwa rodzajowa odwołuje się do miejsca, w którym zostały odnalezione pierwsze szczątki mamenchizaura w 1954 r., podczas budowy przeprawy przez rzekę, niedaleko Yibin w Chinach (Mamingxi, który przez pomyłkę został zapisany jako Mamenxi). Pierwszy opisany gatunek z rodzaju Mamenchizaur został nazwany Mamenchisaurus constructus i miał 13 m długości. Pozostałe gatunki (w sumie jest ich 7) z rodzaju mamenchizaur o imponujących rozmiarach ok. 25 m długości (rekord ok. 35 m) oraz ważące od 40 do 50 ton żyły od późnej jury do wczesnej kredy ( 160 – 144 mln lat temu) w Azji (na terenie dzisiejszych Chin i Tajlandii). Cechą charakterystyczną była długa szyja, osiągająca nawet 15 m długości. Pojedyncze żebro również nie było małe, ponieważ mogło nawet mierzyć 3,5 m. Pokarmem mamenchizaura były twarde części roślin, na co wskazują bardzo mocne zęby.
WIEK: późna jura 150-147 milionów lat temu
ROZMIAR I WAGA: długość do 35 m, dorosły osobnik od 10 do 16 ton
WYSTĘPOWANIE: Ameryka Północna (część zachodnia)
POŻYWIENIE: roślinożerny
ŚRODOWISKO: jeziora, rzeki i równiny
Diplodok (Diplodocus) – dosłownie „podwójna belka”. Jeden z największych dinozaurów roślinożernych, żyjących w późnej jurze (150 – 147 mln lat temu) na zachodzie Ameryki Północnej. Panujący klimat pozwalał na dorastanie do gigantycznych rozmiarów w świecie zwierząt. Diplodok osiągał długość ciała do 35 m i ważył nawet do 50 ton (najczęściej 10 – 16 ton). Poruszał się bardzo powoli na czterech masywnych nogach (kolumnowych), z czego przednie były krótsze od tylnych. Posiadał długą szyję, która umożliwiała mu pobieranie pokarmu z najwyższych drzew, a dla równowagi miał ogromny ogon z dwubelkowymi szewronami (kostny wyrostek kręgów ogonowych). Od tych struktur pochodzi jego nazwa rodzajowa. Ogona mógł również używać do wydawania dźwięków bicza (odstraszanie) albo jako aktywny element obronny. Na szczycie długiej szyi znajdowała się nieproporcjonalnie mała głowa z czaszką o niewielkiej puszcze mózgowej. Zęby obecne były jedynie w przedniej części szczęk. Początkowo sądzono, że Diplodok żył w wodzie, gdyż posiadał specyficznie umiejscowione nozdrza na szczycie czaszki. Później jednak badania wykazały, że tak wielkie zwierzę nie mogłoby oddychać z ciałem zanurzonym pod wodą, gdyż woda wywierałaby zbyt duże ciśnienie na klatkę piersiową i nie mógłby nabierać powietrza podczas wdechu.
WIEK: 225-230 mln lat temu
ROZMIAR I WAGA: długość 6 m, około 900 kg
WYSTĘPOWANIE: cały obszar Europy
POŻYWIENIE: mięsożerny
ŚRODOWISKO: rzeki, tereny bagienne, równiny
Mastodonzaur (Mastodonsaurus) – dosłownie „brodawkowaty ząb jaszczura”. Jeden z najstarszych wymarłych płazów tarczogłowych. Został tak nazwany, gdyż początkowo paleontolodzy zakwalifikowali go do grupy krokodyli, ponieważ posiadał podobnie jak one kostne guzki w skórze. Żył w triasie od 235 do 230 mln lat temu na terenie obecnej Europy. Długość jego ciała dochodziła do 6 m, z czego 20-25% stanowiła głowa w trójkątnym kształcie. Ogon zaś był nieproporcjonalnie krótki. Masa ciała mogła dochodzić do jednej tony. Cechą charakterystyczną mastodonzaura były dwa duże kły rosnące w przedniej części w dolnej szczęce (żuchwie), które wystawały przez otwory w górnej części paszczy kiedy ta była zamknięta. Budowa ciała mastodonzaura (w tym jego proporcje) świadczą o wodnym środowisku życia, które preferował ten gad. Prawdopodobnie rzeki, jeziora oraz tereny bagienne były jedynym siedliskiem, w którym przebywał, gdyż jego ciężka głowa przeszkadzałaby mu w poruszaniu się po lądzie. Być może wychodził jednak na ląd, ale było to rzadkością, np. w przypadku wysychania zbiornika wodnego i poszukiwania nowego. W bogatych w zwierzęta wodach mógł polować do woli, a na lądzie przy takiej budowie ciała byłoby to trudniejsze.
WIEK: późna kreda (mastrycht), 70,6-66,5 milionów lat temu
ROZMIAR I WAGA: długość 9 m, waga 6000 kg
WYSTĘPOWANIE: Wyoming, Montana, Południowa Dakota (USA)
POŻYWIENIE: roślinożerny
ŚRODOWISKO: obszary leśne Ameryki Północnej
Triceratops – dosłownie „trójrożna twarz”. Żył w tym samym czasie i miejscu, w którym pojawiał się Tyranozaur rex (68 – 65,5, mln lat temu, Ameryka Północna). Jego charakterystyczna kostna kryza wokół szyi oraz trzy rogi na głowie sprawiły, że bardzo przypominał dzisiejszego nosorożca, co przyczyniło się do jego sławy. Sposób poruszania się również przypominał chód nosorożca. Cztery masywne nogi pozwalały na powolne przemieszczanie się w poszukiwaniu pożywienia. Żywił się twardą roślinnością, gdyż jego pysk, zakończony bezzębnym dziobem, pozwalał kruszyć nawet najtwardsze nasiona. Dwa długie rogi (ok. 1 m) sterczące znad oczodołów oraz jeden róg krótszy rosnący na nosie prawdopodobnie stanowiły elementy obronne wraz z twardą kryzą osłaniającą szyję. Jednak coraz częściej pojawiają się informację jakoby rogi i kryza miały charakter identyfikacyjny podczas godów oraz prezentowania dominacji w stadzie. Być może były one silnie ukrwione i pełniły funkcje podobne jak u dzisiejszych chrząszczy czy kopytnych. Rozmiary ciała triceratopsa były dość imponujące: 6 tonowa masa ciała przy 9 metrach długości.
WIEK: wczesna jura – 200 milionów lat temu
ROZMIAR I WAGA: do 8 m, waga około 1000 kg
WYSTĘPOWANIE: zachodnia część Ameryki Północnej
POŻYWIENIE: roślinożerny
ŚRODOWISKO: obszary rzeczne, nizinne
Wulkanodon (Vulcanodon) – dosłownie „wulkaniczny ząb”. Gatunek ten opisano na podstawie znaleziska z pogranicza Zambii oraz Zimbabwe, gdzie w kanionie między warstwami skał wulkanicznych odkryto szkielet czworonożnego gada. Obok szczątków wulkanodona odnaleziono zęby dużego dinozaura, który prawdopodobnie pożywiał się ciałem Vulcanodona karibaensis. Nazwa gatunkowa jedynego przedstawiciela rodzaju wulkanodon pochodzi od nazwy jeziora Kariba (utworzone przez człowieka w miejscu kanionu wyrzeźbionego przez rzekę Zambezi), gdzie odnaleziono szkielet. Wulkanodon należy do mniejszych roślinożerców, gdyż jego masa ciała to zaledwie 1 tona przy 8 m długości ciała. Poruszał się powoli na czterech masywnych nogach ze skróconymi pazurami. Posiadał małą głowę na wydłużonej szyi i sterczący do tyłu ogon. Dinozaur ten żył ok. 200 mln lat temu (wczesna jura) na terenie dzisiejszej Afryki. Inne zauropody z rodziny wulkanodonów mieszkały na terenach północnych naszej planety (dzisiejsza Europa, Azja, Ameryka Północna). Wulkanodon wśród innych zauropodów był najstarszy, najmłodsze zaś przetrwały aż do wielkiego wymierania kredowego.
WIEK: późna jura, 155 milionów lat temu
ROZMIAR I WAGA: długość 5 m, około 1000 kg
WYSTĘPOWANIE: Afryka wschodnia
POŻYWIENIE: roślinożerny
ŚRODOWISKO: równiny
Kentrozaur (Kentrosaurus) – dosłownie „kolczasty jaszczur”. Należy do rodziny stegozaurów, czyli dinozaurów roślinożernych posiadających kolce i płyty na grzbiecie i ogonie. Stegozaury pojawiły się w jurze i tylko nieliczne przetrwały do kredy. Kentrozaury najliczniej występowały w późnej jurze (ok. 155 mln lat temu). Pierwsze szczątki tego dinozaura zostały odnalezione na terenie Tanzanii na początku XX wieku. Obszar, na którym żył to równiny we wschodniej części Afryki, choć w Polsce również odnalezione jego tropy. Trzy znane dziś gatunki kentrozaura zostały opisane w początkach XX wieku. Kentrozaury, jak cała rodzina stegozaurów, posiadały małą głowę, dość nisko umiejscowioną na dłuższej szyi, co pomagało im sięgać do niewysokiej roślinności. Dodatkowo przednie kończyny były krótsze od tylnych. Cechą charakterystyczną kentrozaura były dwa rzędy kolców występujące na grzbiecie (na wysokości łopatek) oraz na ogonie. Służyły mu do obrony przed drapieżnikami. Oprócz kolców na grzbiecie występowały także płyty kostne w kształcie trójkąta. Prawdopodobnie służyły one do termoregulacji, która możliwa była dzięki silnie unaczynionej skórze, pokrywającej płyty. Masa ciała kentrozaura nie przekraczała 1 tony. Osiągały one 5 m długości ciała, a zatem można je zaliczyć do jednych z mniejszych dinozaurów roślinożernych. Podczas żerowania dosięgały do roślinności na 1,7 m wysokości, nadal stojąc na czterech kończynach.
WIEK: późna kreda 80-65 milionów lat temu
ROZMIAR I WAGA: długość 10 m, waga około 3000 kg
WYSTĘPOWANIE: Kanada, Nowy Meksyk, Utha, Kolorado (USA)
POŻYWIENIE: roślinożerny
ŚRODOWISKO: tereny nizinne, w głównej mierze lasy
Parazaurolof (Parasaurolophus) – dosłownie „prawie jaszczurzy grzebień”. Roślinożerny dinozaur kaczodzioby (hadrozaur), który żył w późnej kredzie (76,5 – 73 mln lat temu) na terenach Ameryki Północnej. Osiągał ok. 10 m długości oraz masę ciała ok. 3 ton. Poruszał się na dwóch lub czterech kończynach. Prawdopodobnie żerował na czterech łapach, lecz przemieszczał się tylko na dwóch. Cechą wyróżniającą go od innych dinozaurów był grzebień na głowie, osiągający długość ok. 1 m. Wyrostek ten był pusty w środku, co ułatwiało dźwiganie takiego wytworu na głowie. Pusta przestrzeń utworzona była przez kanaliki, które łączyły się z nozdrzami. Być może grzebień służył jako komora rezonansowa, podczas nawoływań w okresie godowym, do termoregulacji, a także był pomocny w rozpoznawaniu osobników i płci wewnątrz gatunku. Gdy parazaurolof podnosił głowę, grzebień wpasowywał się w zagłębienie na grzbiecie, tuż za szyją. Wysokość do jakiej dosięgał podczas żerowania wynosiła 4 m. Prawdopodobnie parazaurolof zrywał pokarm przednią częścią paszczy (dziobem), a potem mógł przechowywać pożywienie w narządach odpowiadających policzkom, po czym wykonywał ruchy szczękami, które przypominały żucie.
WIEK: późny mastrycht, 68,5-65,5 milionów lat temu
ROZMIAR I WAGA: długość 12,5-13 m, waga około 6000 kg
WYSTĘPOWANIE: zachodnia część Ameryki Północnej
POŻYWIENIE: mięsożerny
ŚRODOWISKO: obszary leśne, nizinne
Tyranozaur (Tyrannosaurus) – dosłownie „król jaszczurów”. Jest to jeden z największych mięsożernych dinozaurów z rodzaju teropodów („stopy bestii”). Jedynym przedstawicielem rodzaju tyranozaur jest najsłynniejszy na świecie Tyrannosaurus rex. Żył w Ameryce Północnej pod koniec kredy od 68,5 do 65,5 mln lat temu i wymarł wraz z innymi dinozaurami podczas wielkiego wymierania kredowego. Poruszał się na dwóch masywnych nogach, a przednie kończyny miał zredukowane do krótkich łap z dwoma palcami z pazurami oraz jednym palcem szczątkowym. Do dziś nie ma pewności, w jakim celu przednie kończyny były używane. Głowa tyranozaura była ogromna, jednak nie stanowiła aż tak wielkiego ciężaru, jaki można sobie wyobrażać, gdyż w czaszce znajdowały się owalne otwory blisko oczodołów, zmniejszając w ten sposób masę samej czaszki. Szyja tyranozaura była mocno umięśniona, ale krótka. Zęby posiadały bruzdy poprzeczne ułatwiające chwytanie kawałków mięsa. W przeciwieństwie do ssaków, tyranozaury wymieniały zęby przez całe swoje życie, a zatem zawsze mogły w pełni korzystać z mocnego nacisku szczęk. Największy odnaleziony ząb miał ponad 30 cm długości (wraz z korzeniem). Szyja miała ogromne znaczenie podczas rozszarpywania ofiar, gdyż tyranozaur przygryzał fragment ciała innego dinozaura, a następnie odrywał fragment mocnym szarpnięciem całej głowy. Do utrzymania równowagi ciała służył ogon, często sterczący prosto do tyłu. Masa ciała tyranozaura osiągała wartość 6 ton, przy 13 m długości ciała. Szkielet tyranozaura posiadał liczne kości puste w środku, co nie pozbawiało go wytrzymałości, ale znacznie redukowało ciężar ciała i pozwalało na szybsze poruszanie się, np. za ofiarą. Najbardziej kompletny okaz szkieletu tyranozaura znajduje się w Muzeum Historii Naturalnej w Chicago i nosi nazwę „Sue”. Tyranozaur rex jest również nazywany T. rexem (często z błędnym zapisem: T-Rex). Dinozaur ten robi także karierę filmową, występował w takich filmach jak: Park Jurajski, Toy Story, Noc w Muzeum.